Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 2

SR No.: 008410
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 580
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 19 MB

Page 30

२२
दृढन्ति-बृहन्न्यास-लघुन्याससंवलिते
[फा० १. सू० ३२.]
दनम्बादेशे विकल्पस्य सिद्धत्वात् , पृथक्करणादस्याधिकारार्थतापि त० प्र०- विद्यमानपूर्वपदात् प्रथमान्तान् पदात् परयोमाऽऽशङ्कनीया; नैवम्-“ अन्वादेशे” इत्यारम्भेऽप्यन्वादेशे युष्मदस्मदोरन्वादेशे वस-नसादय आदेशा वा भवन्ति । यूर्व40 विकल्पोऽनन्वादेशे वेति निश्चेतुमशक्यत्वादत्र नित्यग्रहणं नित्यार्थ- विनीतास्तद् गुरवो को मानयन्ति, तद् मुस्को युष्मान् मिति; न च “सपूर्वात्." [२. १. ३२. ] इत्यन्वादेशे मानयन्ति; वयं विनम्तास्तद् गुरवो नो मानयन्ति, तद् 5विकल्पविधानान्नित्यग्रहणमन्तरेणापि “अन्वादेशे” इत्या- गुरकोऽस्मान् मानयमित; युवां सुशीली तज्ज्ञानं क दक्ते, रम्भादन्यादेश एव विकल्प इति वाच्यम्, यतोऽन्वादेशे विकल्ये तज्ज्ञानं युवाभ्यां दीयते; आवा सुशीलौ तज्ज्ञानं न दीयते, सति सपूर्वादित्यस्य नियमार्थता स्यात्-सपूर्वात प्रथमान्ता- तज्ज्ञानमावाभ्यां दीयते; सुशीलस्त्वमथो क्षमाश्रमणास्ते ज्ञान45 देवान्यादेशे विकल्पो न द्वितीयाद्यन्तात् , तथा सपूर्वादेव प्रयच्छन्ति, अथो क्षमाश्रमणास्तुभ्यं ज्ञानं प्रयच्छन्ति प्रथमान्ताद विकल्पो न केवलात्, तत्रावधारणद्वयव्यावत्यै च सुशीलोऽहम्थो क्षमाश्रमणा में ज्ञानं प्रयच्छन्ति, भयो क्षमा10विषये “ पदाद् युग" [२. १. २१.] इत्यादिभिनित्य एव श्रमणा मां ज्ञानं प्रयच्छन्ति; धनवानसि भयो प्रामे कम्बविधिः स्यादिति, तस्मादन्वादेश एव नित्यो विधिरन्यत्र तुलस्ते स्वम्, अथो ग्रामे कम्बलस्तव स्वम्। भनवानहमको विकल्प इति प्रतिपादनार्थ नित्यग्रहणम् ।। २. १. ३१. ॥ ग्रामे कम्बलो मे स्वम, भयो ग्रामे कम्बलो मम स्वम्:०० न्या० स०-नित्यमित्यादि । नन्वत्र निषेधाधिकारे कथ-|
धनयांस्त्वं तल्लोकस्वा पूजयति, तल्लोकस्वां पूजयति; धन मिदं विधायकमभूत् ? सत्यम्-नित्यनिषेधाधिकारे यन्नित्यग्रहणं वानहं तल्लोको मा पूजयति, सलोको मां पूजयति। गम्येक 15तदेवं बोधयति-विधानसूत्रमिदमिति । न चेदं वाच्यम्- अत्र"
प्यम्वादेशे भवति- ग्रामे कम्बलो वः स्वमयो, प्रामे कम्पको नित्यग्रहणाभावे " पदाद्" [२. १. २१.] इति सूत्रे कथं कुष्मा स्वमथा इत्यादि । सपूवाल
स युष्माकं स्वमथो इत्यादि । सपूर्वादिति किम् ? पटो युष्माकं विकल्प इति, तदा हि तत्रैव नवेति कुर्यादिति । । कस्यचिद स्वम्, अथो वः कम्बलः स्वम् । प्रथमाम्तादिति किन ?55 वस्तुन इति-] कस्यचिद् द्रव्यस्य काश्चित् क्रियां जाति गुणं पटो नगरे युष्माकं स्वम्, अथो कम्बलो ग्रामे यः स्वम्।
द्रव्यं या प्रतिपादयितुं कथितस्य तेन तदितरेण वा शब्देन पौन-'माणवक ! जटिलक! ते स्वमथो इत्यादौ तु विशेषणपदस्य 20 स्क्यं मा भूदिति विशेषान्तरं प्रतिपादयितुं पुनः कथनमन्वादेश"
" असदिवामन्य पूर्वम्" [२. १. २५. ] इत्यसदावार इति यावत् , तेनान्येन वेति-युष्मदस्मच्छब्दाभ्यां कृत्वा विनीत- ना
सोलर पाया कमानी नास्ति सपूर्वप्रथमान्तमिति न भवत्येव विकल्पः। पूर्वेण मिस्ये त्वादिकं विधाय पुनर्युष्मदस्मद्भयां गुरुमाननादिकं विधीयते, अत्र प्राप्त प्राप्ते विकल्पार्थ वचनम् ॥ ३२॥
60 सूत्रे तेनैव शब्देन कथनमस्ति, अन्येन तु कथनमुत्तरत्रैव झेयम्।।
। श० न्या०-सपूर्वा० । सहशब्दो विद्यमानवचमः, पूर्वपुनरन्थत् विधातुमिति- पुनःशब्दोपादानात् तस्यैव कथन यदि
शब्दो व्यवस्थार्थः, सह-विद्यमानं पूर्व यस्मादिति पञ्चम्यर्थे भवति तदैवान्वादेशः, नान्यस्य कथने पुनःशब्दार्थों घटते, तेनबहवीही “सहस्य स." [ ३. २. १४३ .] इति यत्रान्यस्य कथनं सत्र नान्वादेशः, ततश्च जिनदत्तमध्यापय, एतंभावरी नितीनाम्जत गरवो वो मानयन्तीच गुरुदत्तमित्यत्र तस्यैव जिनदत्तस्य पुनः कथना भावादन्वादेशा-त्यादि-एतेष पक्षे वस्नसादयः। माणवक! जटिलक 165 भावात् ॥ त्यदामेन." [२. १. ३३.] इत्यनेन एनदा-ते स्यमयो इत्यादाविति-अत्र “ असदिवामन्त्र्य पूर्वम् ”
देशो न भवति। यूयं विनीता इति-- अन्वादेशदर्शनार्थ वाक्या-२. १. २५१ इति जटिलकपदस्यासद्वद्भावे सपूर्वप्रध30न्तरमिदमुपदर्शितम् , न तूत्तरपदसम्बद्धं बोधल्यम् , तेन तदित्यस्य मान्तत्वाभायाद् विकल्पाभावात् तत्पूर्वस्य च मागवकपदस्य
पदस्य सपूर्वत्वाभावादुत्तरेण न विकल्पः, तदित्यव्ययं तस्मादित्यर्थे, “ नान्यत्" [२. १. २७.] इति निषेधेन सदभावात् विनीततामात्रमत्रानूयते नापूर्व किञ्चिद् विधीयते, यूयं विनीता इति पदात् परत्वे पूर्वेग नित्यं ते-मयादयः। प्रतिषेधफलता पक्षेऽस्य70 प्रथमादेश उत्तरस्यान्वादेशस्यापनार्थम् , विनीता इति विनीतत्वं दर्शयति-पूर्वेणेति । प्रथमायाः प्रत्ययत्वात् “ प्रत्ययः प्रकृ
प्रतिपादयितुं यूयमित्युक्तम् । तद् को गुरवो मानयन्तीति-त्यादेः " ७. ४, ११५.] इत्यादिनाऽन्तस्य लब्धत्वा 35अयमन्वादेशः, यूयमिति यत् प्रथममुक्तं तस्यैव न गुरवो मान-दन्तग्रहणं न्यायानुवादकमिति ॥ २. १. ३२. ।।। यन्तीति प्रतिपादयितुं द्वितीयं कथनम् , तत्र वसादेशः, एवं mani सर्वत्र ।। ३१ ॥
न्या० स०-सपूर्वादित्यादि। सहशब्दो विद्यमानवचनः, mommmmmmmmmmmmmmmmmmm
| पूर्वशब्दो व्यवस्थार्थः, सह-विद्यमानं पूर्वपदं यस्माद “ एकार्थ75 सपूर्वात प्रथमान्ताद वा।२।१।३२॥ ०" [३. १. २२.] इति समासः। प्रथमान्ताद् वेवि