Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 2

SR No.: 008410
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 580
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 19 MB

Page 259

[ पा० ४. सू० २०. ]
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने द्वितीयाध्यायः ।
२५१
कत्वे च - भोंकण, ङयामोकणी, श्रीकरणादिव्यापारानन्तरं गुप्यादौ केचित् । शोभनः सवोऽस्याः । शृङ्गी विषं कारवेल्लश्च । भृङ्गी ओ० 140 पर्यन्तबन्धनस्य किलाख्या। भौरिकीत्यत्र - भवते: “ भू-स्-कुशि ० " बर्बरी ओ०, कुलितकेशा च । पाण्डी ओ ० 1 लोहाण्डेति - लोहमि - [ उणा० ६९३.] इति किति रिप्रत्यये स्वार्थिके के च भूरिक, वाण्डं यस्या लोहाण्डी नाम शकुनिः, ओषधिश्च । शब्कण्डी ओ० । ऋफिडादित्वाला - भूलिक, तयोरपत्यम् "अत इञ् " [६. १. मण्डरी ओ० । मण्डली ओ० समुदायश्च । पूपी सूपी सूर्पी 5३१.] । भौलिङ्गीति- " भलि परिभाषणादौ " " भलेरिदुतौ ओषध्यः | सूर्मी लोहमयी प्रतिमा । पिठरी स्थाली । बुर्डी चातः " [ उणा० १०३.] इङ्गकि अकारस्योकारे- भुलिङ, विमानविशेषः । गूर्डी क्रीडा । सूर्दी भो० । काकपेति- काकान् 45 अथवा भुवि लिङ्गं कीर्तिरस्येति वा पृषोदरादित्वात् भुवो नयतीति “ कचिड्डः " [ उणा० १६८.] " पृषोदर० " [३. हस्वत्वे - भुलिङ्ग तस्यापत्यं भौलिङ्गि " सात्वांश० " [ ६.२. १५५. ] इति णत्वम् । द्रोणी जलक्षेपणी कुण्डिका । अरीहणी १. ११७. ] इति इञ् । आलच्चीत्यत्र “ अली भूषण० " शतृ, ओ० 1 ओकणी ओ० क्षुद्रजन्तुश्च । वृसी तालव्योपान्त्योऽपि । आङ् 10 अलन्तं कलन्तं चिनोति " क्वचित् " [ ६. २. १४५ ] अलच्च- सम्-ददातेः " उपसर्ग ० [ ५.३.११०.] इति डे- भासन्दः । स्यापत्यं कलञ्चस्यापत्यम् " अत इन् " [६. १. ३१.] । अलन्दी संनिपातहन्त्री ओषधिः । कन्दली प्ररोहः । सलन्दी 50 सौधर्मेति - सुधर्मस्यापत्यम् ऋष्यण् तदा ङीः सिद्ध एव, अथवा देही ओषध्यौ । मझेः सौत्रात् मञ्जरी । भलजी ओ० । गण्डाशोभनो धर्मो यस्याः “ द्विपदाद्धर्मादन् ” [ ७. ३. १४१ ] ज्जायते इति " पृषोदर ० " [३. २. १५५ ] इति गण्डजी इत्यन्, “ ताभ्यां वाय् डित् " [ २. ४. १५. ] डापि- सुधर्मा, ओ० । विजयन्तस्येयं वैजयन्ती । शालूकी ओ० । उपरि तस्वतीति 15 सुधर्माया अपत्यं “ उयाप्त्यूङ: ” [ ६.१.७०] इति एयण- गणपाठादेरत्वम् - उपरतसी ओ० । सच्छेदी ओ० । प्रत्यवरोहबाधकः “ अदोर्नदी० ” [ ६.१.६७.] इत्यण्, यद्वा सुधर्मणो- तीत्येवंशीला क्रियाशब्दः प्रत्यवरोहिणी । ननु तथापि पृथिवी - 55 ऽपत्यं “ ङसोऽपत्ये ” [ ६. १. २८ ] अण् । आयस्थूणेति शब्दस्याग्रहायणीशब्दस्य च स्वतः स्त्रीत्वात् " परतः स्त्री० " अयस्थूणस्यापत्यं शिवादेरण, यद्वा " ऋषि-वृष्ण्यन्धक० " [ ६. [ ३.२ ४९ ] इति पुंवद्भावो न भविष्यति किमर्थमनयोस्तथा१. ६१.] कुरुद्वारोऽण्, आयस्थूण ऋषिः । अरदस्यापत्यम् पाठः, उच्यते- नहि सप्रत्ययपाठस्य पुंवद्भाव एव प्रयोजनं किन्तु 20" ऋषि-वृष्ण्यन्धक० " [६. १. ६१. ] इति कुरुद्वारोऽग् । तद्धितलोपे लुगभावोऽपि तत्र कचिदेकं यथासंभवमूहनीयम् । आपचिकीति- आपदं चिन्वन्ति परेषां क्वचिड्ड: " [ उणा० अनड्वाही भार्य इति- अनड्वाहीशब्दो व्यक्तौ प्रवर्त्तितः, जाति -60 १६८. ] आपच्चाः पुरुषास्ते अस्य सन्ति " अतोऽनेक० " [ ७. वाचित्वे तु " स्वाङ्गान्डी० ” [ ३. २. ५६ ] इत्यनेन पुंवन्निषेधः २. ६. ] इति इकः । आ समन्तात् पिच्चयति शत्रून् " कुशिक० | सिद्ध: । आवपूर्वस्य " ईहि चेष्टायाम् " इत्यस्य एहते इति वाक्ये [ उणा० ४५. ] इति वा साधुः । अपचिकस्यापत्यं “ दुनादि ० " "मन्यादिभ्यः किः " [ ] इति कौ - एहिः, एवं पर्ये हते 25[ ६. १. ११८. ] इति व्यः शकादित्वाल्लुप् । डोटीति- पर्येहिः । चरी गूढपुरुषी । गरी भक्षिका । तरी तरित्री स्त्री । गाही दोटस्यापत्यं " "" पुरमगध ० [ ६. १. ११६. ] इत्यण अवगाहिका । सूदी सूपकारिणी । अराल इति पक्षिविशेषार्थोऽय 65 " द्वेरञणोऽप्राच्य० " [ ६. १. १२३. ] इति लुप् । नाटी द्रष्टव्यः, वकार्थस्तु शोणादौ द्रष्टव्यः । उदवड इति - "वड आग्रहणे " ओषधिः। मूलाटी ओषधिः । पादेति - गणितम् । सृपाटेति - सौत्रो धातुः, उदकं वज्रति इति उदवदः पानीयहारिणीवाचकः छेदपाटी १ पेटी समूहः । फाण्टशी ओषधिः । घातकी वृक्षविशेषः । कृमिजातिविशेषो वा । चण्ड इति - गौरीवाचकश्चण्डशब्दोऽत्र द्रष्टव्यः, 30. तर्करी भोषधिः । शर्कारी वृ० वि० । लवणी ओ० । कदरी- कोपनावाचकस्तु शोणादौ द्रष्टव्यः । उमाया भङ्ग श्व भङ्गो यस्याः । "कदल्यो - वृक्षौ । गुडूची ओ० । बाकुची “ कूर्च ० " [ उणा० हरी ओषधिस्तस्या व कणा यस्याः, हरयः सुवर्ण वर्णाः कणा 70 ११३. ] इति साधुः । बावची । नाची-माच्यौ ओषध्यौ । कुम्भी यस्या वा । वटरः क्षुद्रजन्तुः, अधिकारं कारयति या स्त्री । करणे आधारः शाकविशेषश्च । कुसुम्भी ओ० । पूषी ओ० यवागू- इति- करणकारके इत्यर्थः । " ईषच् गतौ " ॥ २. ४. १९. ॥ विशेषो वा । मेषी ओ० । 'सूषी शाकवि० । मूषी करीरी 35 दन्तमूलम् । वल्लकी वीणा । मल्लकी विचिकिलः । मालकी ओषधिः, ग्रामान्तराटवी च । मेथी वाली शकटन्यासे । " मुरलो८. रल० " [ उणा० ४७४ ] इति पिष्पलः । कोषातक इति त० प्र० - अणादिप्रत्ययानां योऽकारस्तदन्तानाम्नः प्रत्या-75 केचित् । कोषं कोशं वातति णके । शमी शिवा वृक्षश्च । सुघवी सत्तेस्तेषामेवाणादीनां वाच्यायां स्त्रियां वर्तमानाद् ङीर्भवति । शाकमेदः कृष्णजीरकं कारवेल्लः कपिकच्छूश्च सुसवीति पाठ इति अण्- उपगोरपत्यमौपगवी, तपोऽस्या अस्तीति तापसी,
31
अणञेयेकण्- नञ्- स्नञ्-टिताम्
। २ । ४ । २० ॥