Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 2

SR No.: 008410
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 580
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 19 MB

Page 254

२४६
वृहद्वृत्ति-बृहल्यास लघुन्याससंवलिते [पा० ४. सू० १९. ] mammumoroscop e मानि, भालम्बि, भालश्चि, कालच्चि, सौधर्म, आयस्थूण, भारदः णित्यङ्गे- सारङ्गः। “पिंशत् अवयवे" " विडि-विलि-40 भौरिकि-भौलिक्योः क्रौढ्यादित्वात् , शेषाणां त्वणिमन्तानां कुरि०" [उगा० १.१.] इति कित्यङ्गे- पिशङ्गः। गुरूपान्स्यत्वात् ष्ये प्राप्ते पाठः। कथं भौरिक्या ?, भौलिक्या ? | हरतेः “दु-हृ-वृहि. " [ उणा. १९४. ] इति इणेक्रौड्यादिपाठात् योऽपि । आपच्चिको राष्ट्रसरूपः हरिणः । पण्डते- याति मनोऽस्मिन्निति " जठर-ककर." क्षित्रियस्तस्यापत्यं स्त्री आपञ्चिकीत्यत्र शकादित्वात् उयलो- [उणा० ४०३.] इत्यादिशब्दादरे निपातनाद् वृद्धौ-पाण्डुरः पेऽपि जातिवाचित्वाद डीभवति, एवं दोटी। वरट, नाट. पाण्डरः]। न म्रियते इत्थचि-अमरः । [सुन्दि:45 मूलाट, पाट, सृपाट, पेट, पट, पटल, पुट, कुट, फाण्टश, सौत्रः शोभायाम् ] सुन्देः “ऋच्छि -चटि-बटि." उणा. धातक, केतक, तर्कार, शर्कार, बदर, कुवल, लवण, बिल्व, ३९७.] इत्यरे-सुन्दरः, सुष्ठु नन्दयतीति पृषोदरादित्वाद्
भामलक, मालत, वेतस, अतस, आढक, कदर, कदल, वा-सुन्दरः। विपूर्वात् कले: “ अः" [उपा० २.] 10गुडूच, बाकुच, नाच, माच, कुम्भ, कुसुम्भ, यूष, मेथ, सूक, इत्यप्रत्यये- विकलः । अस्यैव " वर्चस्कादिषु०" [ ३. २.
मूष, करीर, सल्लक, वल्लक, मल्लक, मालक, मेध, पिप्पल, ४८.] इति षकारागमे-विष्कलः । “पुषश् पुष्टौ "50 हरीतक, कोशातक, शम, तम, सुसव, शृङ्ग, भृङ्ग, बिम्ब, वर्वर," वलि-पुषेः कलक्" [ उणा० ४९६.] इति [ कलकि-] पाण्ड, लोहाण्ड, शकण्ड, पिण्ड, मण्डर, मण्डल, यूप, सूप, पुष्कलः। निस्पूर्वात् कलेरप्रत्यये “निदुर्०" [२. ३.९.]
सूर्प, सूर्म, मठ, पिठर, ऊर्द, गूर्द, सूर्द, खार, काकण, इति षत्वे- निष्कलः। गौरादीनामित्यादिना गणपाठे 15द्रोण, अरीहण, उकण, वृश, भासन्द, अलिन्द, कन्दल, फलमाह । यस्त्वित्यादि सुगमम् । [ “ दासृग् दाने "]
सलन्द, देह, देवल, शष्कुल, शच, सूच, मञ्जर, अलज, दासते " दसूच् उपक्षये" दास्यत इति वा-दासः इति55 गण्डज, वैजयन्त, शालूक, उपरतस, छेदः एषां नित्यस्त्री- क्षीरस्वामी। चेटतीति लिहादित्वादवि-चेटः। “विट शब्दे" विषयत्वादप्राप्ते पाठः । क्रोटु, सरस्; अनयोरनकारान्तत्वाद-इत्यतो “ नाम्युपान्त्य." [५. १. ५४.] इति केप्राप्ते पाठः । अनड्वाही, अनडुही; अत एव पाठादनडुड्- विटः। भिक्षेः “सन्-भिक्षा. " [५. २. ३३.] इत्युशब्दस्य ड्यामुकारस्य पक्षे वाशब्दादेशः सौ नित्यं नाग-प्रत्यये स्वार्थिके के च-भिक्षुकः । “बन्धश् बन्धने" माभावश्च । प्रत्यवरोहिणी, पृथिवी, भाग्रहायणी; सप्रत्यय-"द-क-न० " [उणा. २७.] इत्यके- बन्धकः । “पूगुश60 पाठः पुंवद्भावनिषेधार्थः । अनड्वाहीभार्यः, अनडुहीवृन्दारके- पवने” “पुत्रादयः ” [ उगा० ४५५. ] इति त्रे-पुत्रः, त्यादि(दौ) तद्वितलोपेऽपि लुगभावार्थश्च । पञ्चानडवाहिः, पुन्नाम्नो नरकात् त्रायते इति वा । “मैं शब्दे" गीयते दशानडुहिः, आश्मरथ्यः; गोव्रयजन्ताद् डायन् मा भूत्, इति “पुत्रादयः" [उणा. ४५५.] इति निपातनाद ब्येव यथा स्थादित्यस्य पाठः। एहि, पयहि; अनयोरिदन्त- गायत्रः, गायतस्त्रायत इति वा । आपून्निन्देरचिस्वाद विकल्पे प्राप्ते नित्यार्थः पाठः । बहुवचनमाकृतिगणार्थम्, आनन्दः। टेकतेः "अ" [उमा० २.] इत्यकारे बहुल-65 तेन-नद, मह, भष, प्लव, चर, गर, तर, गाह, देव, सूद, वचनात् कस्य टत्वे-टेटः। “इट गतौ” “नाम्युपान्त्य." भराल, उदवड, चण्ड, उमाभङ्ग, हरीकण, वटर; अधि-[ ५. १. ५४.] इति के कटशब्देन षष्ठीसमासे- कटेटः।
कर । एषण करणे इति केचित् , इष्यते- अन्विष्यतेऽनया " णम प्रत्वे" “ नमितनि." [उगा० १३९.] इति 30दोष इति “इषोऽनिच्छायाम्" [५. ३. ११२.] इत्यने टेऽन्तलोपे च-नटः, नटतीति वाऽचि-नटः। एषामिति--
सति एषणी- वैद्यशलाका; करणादन्यत्रैषणा, अन्वेषणा; क्रियादिवचनत्वेनेति शेषः । “कबृङ वर्णे" “पदि-पचि० "70 भाबेवः तदन्ये न मन्यन्ते । मुख्यादिति किम् ?, बहुनदाउणा. ६.७.] इत्यादिशब्दादिकारे-कविः, “शी स्वप्ने" भूमिः ॥ १९॥
" छविछिवि." [ उणा० ७० ६.] इति वो हस्वत्वे च-शिविः, श० न्या०-गौरा० । “ गुंत् पुरीषोत्सर्गे " इत्यस्य ततः कवेरपत्यमिति “ कुर्वादेः” [ ६. १. १००.] इति ध्ये, 35" खुर-क्षुर०" [उणा० ३९६.] इति निपातनाद गौरः । शिवेरपत्यमिति “ दुनादि." [६. १. ११८.] इति ज्ये" शमूच उपशमे" इत्यतः ] "शमेव च वा" [ उणा।
काव्यः, शैव्यः, ततो ख्यां तद्धितयकारलोपे- कावी, शैवी 175 ४७०.] इत्यले-शबलः । “ कलि शब्दसंख्यानयोः "["मदैच् हर्षे” इत्यतः ] “मदेः स्यः" [उगा० ३८३.] इति " कुलेश्च माषा" [उगा. ५६३.1 इति माषकि- स्ये- मत्स्यः । “ मनोर्याणी पश्चान्तः" [६. १. ९४. कल्माषः । सर्तेः “ सृ-वृ-नृभ्यः० " [ उगा० ९९.] इति | इति मनुष्यः । “मुचेर्धयधुयायौ ” [ उणा० ३७१. ] इति