Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 2

SR No.: 008410
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 580
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 19 MB

Page 122

दृति-पृहायाल-लघुग्याससंघालते
[पा० १. सू. ३३.]
-राज-सक्तु-चन्दन-गङ्गा-शाटका-ऽन्न-युरुषेश्वतद्भावेऽपि तद्वदुपचारः। प्रथमा भविष्यति, किमर्थमिदमारभ्यत इत्याह-षष्ठीप्राप्ती छत्रिणो गच्छन्ति- छत्रिसहचरिताः पुरुषा यान्तीत्यर्थः । शक्ति-वचन मिति- आमन्त्र्यपदं हि क्रियाविशेषणं भवति- हे40 प्रधानमपीति- यत इत्यादिभ्योऽपादानादिशक्तीनां प्रतीयमानत्वं न देवदत्त ! बजाम्यहमिति, अत्राभिमुखीकृतदेवदत्तविशिष्ट व्रज्या शक्तिमतोतोऽर्थमात्र शक्तिप्रधानम् । द्योत्यमपीति- प्राद्युपसर्गाणां प्रतीयते यदाह हरिःक्रियार्थयोतकत्वाद् अन्यथोपसर्गत्वाभावात् तदर्थमात्रं योत्यमेवेति ।
"आमन्त्रितपदं यच्च, तत् क्रियाया विशेषकम् । स्वरूपमात्रमपीति- सोपसर्गा-ऽनुपसर्गधात्वर्थस्याध्यादिभिर्वैशिष्ट्या
व्रजामि देवदत्तेति, निघातोऽत्र प्रतीयते" ॥९॥ प्रतीतेः आगच्छतीत्यादि क्रियापदार्थ एव तदर्थ इत्यर्थः। नाम्न इति ततश्च देवदत्तादेः क्रियाविशेषणात कर्मायतिरिक्ताऽऽमन्त्रण-45 किमिति- ननु वर्णस्य निरर्थकत्वाद् धातु-वाक्याथेयोश्चासत्त्वरूपत्वादसम्बन्धे शेषरूपे वर्तमानाद गौणात प्रथमाऽपवादः षष्टी प्रायोति.
संख्यायाः सत्त्वधर्मरूपत्वेन प्रवृत्त्यभावात् सत्त्ववाचिनो नाम्न एवटामिटमन्यते ॥an. 10प्रथमा भविष्यति, किं नाम्न इत्यनेन ? उच्यते- यथा धातोरसत्व-Immmwwwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
वाचिस्वेऽपि साधनाश्रयामेकत्वादिसल्यामाश्रित्य तिवादीनामेकवचना- न्या० स०-आमन्थ्ये । प्रसिद्धतत्सम्बन्धस्येति-तेनदीनि प्रवर्तन्ते तथा स्यादीनामपि प्रवत्तरन् , एवं वाक्यादप्यवयव
| पाण्टित्य-देवदत्तत्वादिना प्रवृत्तिनिमित्तेन सम्बन्धः, या तेनगतां वोच्च निरर्थकादपि स्वरूपगतां सरस्थामाश्रित्य प्रथमा आमन्ध्यवाचिना देवदत्तादिशब्देन सम्वन्धी वाच्यवाचकभावलक्षण:50 स्यादित्याह-निरर्थकाद् वर्णाद् धातु-वाक्याभ्यां चेति- उप
प्रसिद्धस्तत्सम्बन्धो यस्य देवदत्तादेस्तस्य कर्मतापन्नस्य, येन शब्देन 15लक्षणत्वात् पदादपि । नन्वर्थमात्रे प्रथमेत्युक्तस्वान्मात्रग्रहणस्य
आत्मा निरवधानः सावधानः क्रियते तदामन्त्रणमिति स्पष्टार्थः ।
तद्विषय आमन्न्य इति- आमन्त्र्यपदं हि क्रियाया विशेषणं भवति चाधिकार्थव्यवच्छेदकला वीरपुरुष इत्यादौ सामानाधिकरण्येनार्थमात्राद् विशेषणविशेष्यभावस्याधिकस्य प्रतीतेः प्रथमा न प्राप्नोति,
हे देवदत्त ! व्रजाम्यहमित्यत्राभिमुखीकृतदेवदत्तविशिष्टा व्रज्या प्रतीयते, समासविधानमपि प्रथमोत्पत्तेलिङ्गं न भवति, वीरपुरुषमानयेति । दास
55 द्वितीयाद्यन्तानामपि समाससम्भवादिति प्रथमा न विधेया, नैष " आमन्त्रितपदं यच्च, तत् क्रियाया विशेषकम् । 20दोष:- आधिक्यस्य वाक्यार्थवाद वीरनाम्नोऽनपेक्षितशब्दान्तरार्थ- ब्रजामि देवद तेति, निधातोऽत्र प्रतीयते" ॥१॥ संगोपविशेषणभावात् स्वार्थमात्रनिष्ठात् प्रथमा विधीयते, एवं ततश्च देवदत्तादेः क्रियाविशेषणात् कर्माचतिरिकामन्त्रणसम्बन्ध पुरुषशब्दादपि ॥ २. २. ३१. ॥
शेषरूपे वर्तमानाद् गौणात् प्रथमापवादः षष्ठी प्राप्नोति तदाधनार्थ..
| मिदमुच्यते, सम्बन्धश्चामन्यामन्त्रणभावो विषयविषयिभावो वा60 आमन्त्र्ये ।२।२। ३२ ।।
।। २. २. ३२.॥ त० प्र०-प्रसिद्धतत्सम्बन्धस्य किमप्याख्यातुमभिमुखी25करणमामन्त्रणम् , तद्विषय आमन्न्यः; तस्मिन्नर्थे वर्तमानानाम्न
| गौणात् समया-निकषा-हा-धिगन्तराएक-द्वि-वही यथासंख्यं प्रथमा विभक्तिर्भवति । हे देवदत्त !, ऽन्तरेणा-ऽति येन-तेनैर्द्वितीया हे देवदत्तौ !, हे देवद साः !; हे पचन् !, हे पचमान ! ।
।२।२। ३३ ।। आमन्थ्य इति किम् ? राजा भव, अत्र राजा नाऽऽसन्ध्यः,
त० प्र०-आख्यातपदेनासमानाधिकरणं गौणम्, गौणा-65 किन्तु स एव विधीयत इति पूर्वेणैव प्रथमा । षष्ठीप्राप्ती.
नाम्नः समयादिभिर्निपातैर्युक्तादेक-द्वि-बही यथासङ्ग्यम् अमौ30वचनम् ॥ ३२॥
शसरूपा द्वितीया विभक्तिर्भवति; षष्ठयपवादः। समया पर्वतं www.ammmmwwwwwwwwwwwwwwwwwwinmummmwammmmmmmmmmmmmmmmmmanommam!P
पापा श. न्या०-आमन्थ्ये। ऋमेग कर्म-प्रयोजन-स्वरूपैरा- नदी, निकषा पर्वतं वनम् , हा देवदत्तं वर्धते व्याधिः, धिग मन्त्र्यं व्याचष्टे- प्रसिद्धेत्यादि- तथाहि-अभिमुखीकरणक्रिया- जाल्मम् , अन्तरा निषधं नीलं च विदेहाः, अन्तरेण गन्धविषयत्वात् प्रसिद्धतत्सम्बन्धस्येति कर्म, इष्टत्वात् किम-मादनं माल्यवन्तं चोत्तराः कुरवः, अन्तरेण धर्म सुखं न70 प्याख्यातमिति प्रयोजनम् , अव्यभिचारादू अभिमुखी- भवति, मति वृद्ध करून महद् बलम् , कुर्वतिक्रमेण वृद्धकरणमिति स्वरूपम्, प्रसिद्धस्तेन-- आमन्त्रणे[न] शब्देन मित्यर्थः; येन पश्चिमां गतः, तेन पश्चिमां नीतः । अन्तराद्रव्यस्य सह वाच्यवाचकभावलक्षणः सम्बन्धो यस्य तत् तथोक्तं ऽन्तरेणशब्दी साहचर्यान्निपातौ गृह्येते, तथाऽन्तराशब्दो मध्यतस्येत्यर्थः, शेष सुबोधम् । नन्वामन्त्रगविषयस्य देवदत्तादेः माधेयप्रधानमाचष्टे, अन्तरेणशब्दस्तच्च विनाथ च; तेनेह न सत्त्वभूतस्यामन्त्र्यस्यैकत्वादिसंख्यायोगात् तद्वाचिनो नाम्नः पूर्वेणव भवति-राजधान्या अन्तरायां पुरि वसति, किं ते केशवा-57
mamimonemamaramanawwwmwww.mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm