Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

SR No.: 008409
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 522
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 16 MB

Page 39

धात :२९ पशुत्वजात्याश्रितस्य द्रव्यस्यापि पशुशब्देना निषेधप्राधान्याद, अस्ति चेह द्रव्यगन्धः, भिधानात् । तस्मात् प्रसज्यप्रतिषेय एवायं युक्त विप्रत्व-पशुत्व-जात्याश्रयस्य द्रव्यस्य विश्पशुइत्यालोच्याह-प्रसज्यप्रतिषेधाव्यमिति । कतई शब्दाभ्यामभिधानादिति प्रसज्यप्रतिषेध एष वर्तमाना पशुशब्दोऽसत्त्ववचनो भवति? यत्र ज्यायानिति। अत पवाह-ततोऽन्यत्रेति । अन्य वृत्तौ निपातसंशां लभते दृश्यर्थं यथा 'लोधं ऋति-सस्वाभावे, सत्वे चेन वर्तन्ते इत्यर्थः। नयन्ति (लोमं न यन्ति ?) पशु मन्यमानाः' व तहि वर्तमान पशुशब्दोऽसत्त्ववचनो भवति? इति ॥ १. ४.५७.॥
यत्र वृत्तोऽव्ययसंज्ञां लभते, दृश्यर्थे यथा-'जना लोभं न यन्ति पशु मन्यमानाः' इति, अत्र दृश्यर्थन मननं विशिष्यते, दर्शनीयं ज्ञान प्रति
पन्ना जना लोभ परित्यजन्तीत्यर्थः ॥ १.१.३१. ।। (२) पर्यायशब्दस्य हि यत्रानेकार्थो (२) यत्र हि शब्दोऽनेकार्थो भवति सन्दिग्धार्थो भवति सन्दिग्धार्थो वा तत्र व्यक्तीकरणार्थः चा तत्र तदर्थस्य व्यक्तीकरणे पर्यायशब्दस्यानुपर्यायान्तरस्यानुप्रयोगो न विरुद्धयते । यथा प्रयोगोन विरुध्यते,यथा-मेघाधनेकार्थस्य वराहमेषाद्यनेकार्थवृत्तवराहकशब्दस्य प्रयोगे शूकर- शब्दस्य प्रयोगे शूकरशब्दस्य. यथा च सन्दि शब्दस्य प्रयोगः। तथा सन्दिग्धार्थस्य पिक ग्वार्थस्य पिकशब्दस्य प्रयोगे कोकिलशब्दस्य, शब्दस्य प्रयोगे कोकिलशब्दस्य । स्वशब्दश्चायः स्वशब्दश्चायमनेकार्थस्तत्रासत्यनुप्रयोगे किं विषः मनेकार्थस्तनासत्यनुप्रयोगे किंविषयोऽयं प्रयुक्त योऽयं प्रयुक्त इति संदेहास्यास्तस्सन्निरासार्थ. इति सन्देहः स्यादतस्तनिरासार्थमुपपद्यते मुपपद्यते शातिशब्दस्यानुप्रयोगः। एवं घन. शातिशब्दस्य प्रयोगः ॥ १. १. ३५ ॥
शब्दस्यापि द्रष्टव्यम् ॥ १. ४. ७.॥ વ્યાકરણ જેવા લક્ષણમર્યાદિત વિશ્વમાં આવું સામ્ય હોય એ સહજ છે, છતાં જ્યાં દેવ જણાય ત્યાં તેમણે સુધારે કરી, પોતાની વિશાળ દષ્ટિથી નવો ઓપ આપી, ઉચ્ચારમાધુર્ય અને સરળતા પણ આ छ. हात શ્રોશાકટાયન
શ્રીહેમચંદ્ર (१) ह्रस्वो वाऽपदे। १. २. ७४ : हस्वोऽपदे वा। . १. २. २२.
प्रयोढोढयूहै वैष्ये । १. १. ८४ : . प्रस्यै षैष्योढोढयू हे स्वरेण । एवेऽनियोगे। १. १. ८७ : अनियोगे लुगे। चादेरचोऽनाङः। १. १. १०१ : चादिः स्वरोऽना। १. २. ३६.
सौ वेतौ १. १. १०३ : सौ नवेतौ। (२) पारे मध्ये षष्ठ्या वा।
પાણિનિ पारे मध्ये षष्ट्या वा। पारे मध्येऽन्त षष्ठ्या वा।
શાકટાયર્ન पारे मध्येऽग्रेऽन्तः षष्ठ्या वा।
હેમચંદ્ર (३) दिवसश्च पृथिव्याम् ।
પાણિનિ दिवश्च । दिवस् दिवः पृथिव्यां वा।
હેમચંદ્ર
a ai ar ar an
ع ع ي م م