Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

SR No.: 008409
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 522
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 16 MB

Page 369

लिङ्गानुशासने स्त्रीलिङ्गप्रकरणम् ।
www
15
हल्लेखा । पूपलिका-अपूपः । कस्याभावे पूफ्ली। अर्थप्राधा- क्रमदेयवस्तुमूल्ये धूमरी-नवमेघयोः ॥ न्यात् पोली इत्यपि । यद् गोड:
पटोलशाखा-रोमाली-मांसी-काकीषु कालिका । “पोली तु पूपली"।
तथा वृश्चिकपत्रेऽपि । अमनामत्वान्नपुंसकत्वे प्राप्तेऽस्य पाठः । त्रिका कूपस्यान्तिके ' दीर्घिका-परिखा । उष्टिका-अलिअरः । अर्थप्राधान्या5 रजवादिधारणार्थ व्यस्तं काष्ठम् । चविका-चव्यम् । नपुंसको
- ! नन्दापि । यदाहऽप्ययं दृश्यते । अर्थप्राधान्यात् सुगन्धा इत्यपि । यद् गौडः- "नन्दा मणिक-सम्पदोः” । [ पथ्यावक्रम् ] ॥ १२ ॥ "सुगन्धा चयिका तुल्ये"।
शलाका वालुकेषीका विहङ्गिकेषिके उखा। 45 उल्का-ज्वाला । पञ्चिका-न्यासः, द्यूतभेदश्च । यद् : परिखा विशिखा शाखा शिखा भङ्गा सुरुङ्गया॥१॥ गोड:
___ एते शब्दाः सुरुङ्गया सह स्त्रीलिङ्गाः । विहशिकेषिक्योरित10 “धूतभेदे तु कणिका पशिका समे"।
रेतरद्वन्द्वः । शलाका-चित्रकूर्षिका, शल्यम्, श्वावित्, पिण्डिका-चक्रनाभिः ! [ शार्दूलविक्रीडितम् ] ॥ १० ॥
शरः, मदनशारिका, छत्रपजरकाष्टी च । वालका-सिकता। ध्रुवका क्षिपका कनीनिका
: वालुकान्तत्वाद्धिमवालुका । कर्पूर इत्यपि । हरिवालुके तु भेषज-50 शम्बूका शिविका गवेधुका ।
नामत्वानपुंसकत्वम्। इषीका-तत्रेण इषिका वा-वीरणशलाका।
विहङ्गिका-भारयष्टिः । ईषिका-गजाक्षिकूटकम् । अथ कणिका केका विपादिका मिहिक
'खान्ताः पञ्च-उखा-स्थाली स्फिक् च । स्थाल्यामर्थप्राधान्यामक्षिकाऽयका ॥ १९॥
द्धण्डिकेत्यपि । परिखा-सर्वतः खेयम् । विशिखा-प्रतोली, एत शब्दाः ब्रीलिङ्गाः । ध्रुवका-आवफ्नविशेषः । उप-सनित्रिका. रध्या. नलिका च । बाणे तु तन्नामत्वात् पुंसि । 55 लक्षणत्वाद् धुवका सेव । क्षिपका-आयुधविशेषः । कनी-!,
शाखा-वेदविभागः, वृक्षावयवः, भुजश्च । शिखानिका-नेत्रतारा । शम्बूका-शुक्तिः । शम्बूकः पुंलिङ्ग इत्यमरटीका । शिबिका-याप्ययानम् । गवेधुका-तृण-!
"चूडायां च शिफायां च ज्वालायां चाऽयमात्रके ।
शाखायां केकिचूडायां लाङ्गलिक्यां घृणौ शिखा । 20 धान्यविशेषः । एकदेशविकृतस्यानन्यत्वाद् गवीधुकेत्यपि ।
' प्रधानेऽपि" ! कणिका खल्पकणः, गोधूमपिष्टं च । अत्र चार्थप्राधान्याच्छुद्ध
अथ गान्ती-भडा-शणधान्यम् । अर्थप्राधान्यान्मातुला-60 समितेत्यपि । यद् गौड:"यव-गोधूमयोचूर्णः स्याच्छुद्धसमिता स्त्रियाम्"।
नीत्यपि । सुरुङ्गा-गूढमार्गः । अर्थप्राधान्यात् सन्धिलेल्यपि।
यद् गौड:केका-मयूरध्वनिः। विपादिका पादस्फोटः। मिहिका- "सन्धिला तु सुरुङ्गायां नान्दी-मन्दिरयोरपि"। 25 हिमम् । यूका-क्षुद्रजन्तुविशेषः । मक्षिका-जन्तुभेदः । अष्टका-पितृदेवत्यं कर्म । केकाया विषयनामत्वाद् यूका-मक्षि..
भङ्गाया धान्यनामत्वात् पुंस्त्वे सुरुङ्गायास्तु बिलनामत्वान्नकयोस्तु देहिनामत्वात् पुंस्त्वे प्राप्ते पाठः । वैतालीयम । पुसकत्व प्राप्त पाठः ॥ [पथ्यावक्रम् ] ॥१३॥
65 कूर्चिका कूचिका टीका कोशिका केणिकोमिका । जवा चश्चा कच्छा पिच्छा जलौका प्राचिकाधूका कालिका दीर्घिकोष्ट्रिका ॥१२॥
पिजा गुञ्जा खजा प्रजा। 30 एते शब्दाः स्त्रीलिङ्गाः । कूर्चिका-क्षीरविकृतिः । कूचिका- झञ्झा घण्टा जटा घोण्टा "कूचिका सूचिकायां च तूलिकायां च कुडाले।
पोटा भिस्सटया छटा ॥ १४ ॥ कपाटाकुटके क्षीरविकृतावपि॥
एते शब्दाभिस्सटया सह स्त्रीलिङ्गाः । अथ घान्तः-जा-70 कपाटाङ्कटकेऽर्थप्राधान्यात कुञ्चिकत्यपि । टीका-वृत्तिः। अङ्गविशेषः । अथ चान्तः-चश्चा-तृणमयः पुरुषः । अथ कोशिका-दीपभाजनम् । केणिका-गुण लयनी । - छान्ता-कच्छा35 मिका-अङ्गुलीयम् । जलौका-जलौकसः । अर्थप्राधान्या- “नौकाङ्गे परिधानस्य पश्चादञ्चलपल्लवे । जस्लूकेल्यपि । प्राचिका-श्येनः।धूका-पताका । कालिका
कच्छा तु चीरिकायां तु वारायां च निगद्यते"॥ क्षारकीटः । तथा
अञ्चलपल्लो चार्थप्राधान्यात् कच्छाटिकेल्यपि । यद् गौडः-75 "कालिका योगिनीभेदे कायें गौर्या धनावलौ।
"कच्छा-कच्छाटिके समे"।