Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

SR No.: 008409
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 522
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 16 MB

Page 365

लिङ्गानुशासने स्त्रीलिङ्गप्रकरणम् ।
२३
धमनिः-सिरा ! णिः--काणिः वैलक्ष्यानुपसर्पणम् (?) प्रत्ययात् पूर्वा च । कृत्तिः-चर्म । नियतिः-विधिः । श्रुतिः-40 वाणिः-व्यूतिः, मूल्यं च । निःश्रेणिः-अधिरोहिणी, खजूरी वेदः, वार्ता, श्रवणम् , कर्णश्च । आकृतिःच । वेणिः केशरचनाविशेषः, प्रवाहः, सेतुश्च । प्रवेणिः- “सामान्येऽपि शरीरेऽपि स्यादु रूपेऽप्याकृतिः स्त्रियाम्। गीतप्रस्तारः, आस्तरणम् , वेणिश्च । ऋणिः-ऋयः । द्रोणिः- आयतिः5 जलाधारविशेषः । चूर्णिः-वृत्तिः । अणिः-सरणिः-पन्धाः, | “दीर्घत्वेऽप्यायतिः स्त्री स्यात् प्रभावाऽऽगामिकालयोः"। . श्रेणिश्च । ग्रहणिः-कोष्ठस्थानम्, रोगविशेषश्च । करणिः- संहतिः-सङ्घातः । क्य-आस्या-आसनम् । अज्या-45 सादृश्यम् । क्षिपणिः-आयुधम् , चर्मकृता च पाषाणसर्जनी। (व्या?)-गतिः । ब्रज्या सैव । इज्यावर्षणिः-चेटी, कुलटा, अग्निश्च । काकाणि:-मानदण्डपणयो- "इज्या स्यात् सङ्कमे दाने यागेऽर्चायां गुरौ पुमान्"। स्तुर्याशः । तरणिः-सङ्कमः, यवागूश्च । समुद्राांशु-यष्टिषु तु भूत्या-वेतनम् । समज्या-सभा । निषद्या-आसनम् । 10 स्त्री-पुंसत्वं वक्ष्यते । कृमि-वह्नयग्नि-वृष्णि-वृष्णीनां पुंस्त्वमुक्तम् । शय्या-पर्यङ्कः, शब्दगुम्फश्च । शय्यान्तत्वात्ऊर्मि-पृश्निपर्णीनां तु स्त्री-पुंसत्वं वक्ष्यते। खयुक्ताः-क्तिः,क्यप् , “अन्तःशय्या मृतौ भूमिशय्यायां पितृकानने”। 50 शः, यः, अः, अङ्, अनः, विप् , अः, अनिः, इ, णकश्च ।। सुत्सा-यस्यां सोमं सुन्वन्त्यद्भिः, परिवासयन्तीत्यर्थः । विद्याक्ति-वृत्तिः-कैशिकी, आरभटी, सात्वती, भारतीलक्षणा। आन्वीक्षिक्यादिः । चर्या-भ्रमणम् । मन्या-ग्रीवायाः पश्चाद्
ग्राम्या परुषोपनागरिकालक्षणा (?) कृष्यादिः । विवृतिश्च । भागे सिरा । कृत्या-कृतिः, मारिदेवता च; विद्विष्ट-कार्ययोस्त्वा15 भूतिः-भस्म, उत्पत्तिः, वित्तं च । भक्तिः-लेखा, व्युष्टिः, वृष्टिः, | श्रयलिङ्गः । शः-क्रिया-आरम्भादि:
फलम् , समृद्धिः,स्तुतिश्च । कृष्टिः-कर्षणम् , प्रथमं गर्भग्रहणं च; "आरम्भो निष्कृतिः शिक्षा पूजनं सम्प्रधारणम् । 55 यस्त्वौणादिकः क्त्यन्तो बुधवाची स गुणवृत्तित्वादाश्रयलिङ्गः । उपायः कर्म चेष्टा च चिकित्सा च नव क्रियाः" । घृष्टिः-घर्षणम् , स्पर्धा, विष्णुकान्ता च । सूकरे तु प्राणिनाम- धात्वर्थः-गर्भाधानादिसंस्कारः, और्द्धदेहिकं च। मृगयात्वात् पुंस्त्वम् । दृष्टिः-ज्ञानम् , चक्षुः, दर्शनं च। इष्टिः-यज्ञः, । पापर्द्धिः । इच्छा-अभिलाषः । याच्जा-प्रार्थना। तृष्णा-पिपासा, 20 इच्छा च । दिष्टिः-परिमाणम् , मुद् च । अधीष्टिः--अध्येषणा । गर्द्धश्च । औणादिकस्य तु बाहुलकत्वात् स्त्रीत्वम् । कृपा-दया। परीष्टिः-श्राद्धे द्विजशुश्रूषा। अभिशस्तिः-याच्या, अभिशापश्च। भा-दीप्तिः । यद् गौडःअपचितिः-पूजा, व्ययः, हानिः, निष्कृतिश्च । पीतिः
"नक्षत्रे भं गभस्तो स्त्री पुंसि स्याद् दैत्यमन्त्रिणि"। "पाने स्त्री पीतिरश्ना "।
श्रद्धा-तथेतिप्रत्ययः । अन्तर्धा-व्यवधिः। य--परिसर्यायतिः
परिसरणम् । परिचर्या-आराधनम् । अटाच्या-भृशमटनम् । 25 "पाठच्छेदे स्त्रियां पुंसि निकार-यतिनोर्यतिः ।
जागर्या-जागरः । अ-आशंसाशक्तिः-सामर्थ्यम् , प्रहरणविशेषः, उत्साहादिश्च । मृतिः-! “वाञ्छायां वचने शंसा"।
65 काठिन्यम् , कायश्च । अतिः-पीडा, धनुष्कोटिश्च । वृद्धिः- प्रशंसा-स्तुतिः । शुश्रूषा-श्रवणेच्छा, उपासनं च। प्रेक्षा
"वृद्धिरानन्दवर्धने। । नृत्तादि, प्रज्ञा, ईक्षणं च । भिक्षास्त्रियां कलान्तरेऽपि स्याद् वृद्धिनामनि चौषधे"।
"प्रार्थना-भूति-सेवासु भिक्षा भिक्षितवस्तुनि"। 30 क्षितिः-क्षयः, भूश्च । गुप्तिः-कारा, रक्षा, भुवो दीर्घविवरं ! हिंसा-चौर्यादि कर्म वयश्च । गोपाया-रक्षणम् । हिका-ऊर्द्ध
च । धृतिः-धारणम् , धैर्यम् , सौख्यं च। दुर्गतिः-दारिद्यम. । वातप्रवृत्तौ शब्दः । रक्षा-रक्षण-लाक्षयोः। भसितेऽपि । अङ-70 निरये तु स्त्री-पुंसलिङ्गो वक्ष्यते। समितिः-सङ्ग्रामः, सङ्गमः, पचा पाक्योऽर्थः । घटा-घटनम् , गोष्टी, गजपतिश्च । क्षमासभा, ईर्यादिका च । यदाह
क्षान्तिः, क्षितिश्च । यद् गौडः"सम्पराये सभायां च सङ्गमे समितिः स्त्रियाम्"।
"क्षिति-क्षान्योः क्षमा युक्ते क्षमं शक्ते हिते त्रिषु"।' 35 सातिः-दानम् , अवसानं च । पद्धतिः-मार्गः, क्रमश्च । भिदा-विदारणम् । छिदा-द्वैधीकरणम् । आरा
दीधितिः-किरणः, हेतिः, रश्मिः, शस्त्रम्, अग्निज्वाला च। "आरा चर्मप्रभेदिन्या पुंसि भौमे शनैश्चरे"। प्रकृतिः
कारा"लियो स्वभावे प्रकृतिः पौराऽमात्यादियोनिषु ।
"बन्धने बन्धशालायां दृतिकायां प्रसेवके। स्त्रीलिङ्गं गुणसाम्येऽपि
स्थाद्धेमकारिकायां च स्त्रियां कारो बलौ पुमान्"।
60