________________
१८४ ]
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
अथ अजीवपदार्थव्याख्यानम्।
पंचास्तिकायसंग्रह
आगासकालपोग्गलधम्माधम्मेसु णत्थि जीवगुणा । तेसिं अचेदणत्तं भणिदं जीवस्स चेदणदा।। १२४ ।। आकाशकालपुद्गलधर्माधर्मेषु न सन्ति जीवगुणाः । तेषामचेतनत्वं भणितं जीवस्य चेतनता।। १२४।।
आकाशादीनामेवाजीवत्वे हेतूपन्यासोऽयम्।
आकाशकालपुद्गलधर्माधर्मेषु चैतन्यविशेषरूपा जीवगुणा नो विद्यंते, आकाशादीनां तेषामचेतनत्वसामान्यत्वात्। अचेतनत्वसामान्यञ्चाकाशादीनामेव, जीवस्यैव चेतनत्वसामान्यादिति।। १२४ ।।
अब अजीवपदार्थका व्याख्यान है ।
सुहदुक्खजाणणा वा हिदपरियम्मं च अहिदभीरुत्तं ।
जस्स ण विज्जदि णिच्चं तं समणा बेंति अज्जीवं ।। १२५ ।।
[ भगवान श्रीकुन्दकुन्द
गाथा १२४
अन्वयार्थ:- [ आकाशकालपुद्गलधर्माधर्मेषु ] आकाश, काल, पुद्गल, धर्म और अधर्ममें [ जीवगुणाः न सन्ति ] जीवके गुण नहीं है; [ क्योंकि ] [ तेषाम् अचेतनत्वं भणितम् ] उन्हें अचेतनपना कहा है, [ जीवस्य चेतनता ] जीवको चेतनता कही है।
1
टीका:- यह, आकाशादिका ही अजीवपना दर्शानेके लिये हेतुका कथन है।
आकाश, काल, पुद्गल, धर्म और अधर्ममें चैतन्यविशेषोंरूप जीवगुण विद्यमान नहीं है; क्योंकि उन आकाशादिको अचेतनत्वसामान्य है । और अचेतनत्वसामान्य आकाशादिको ही है, क्योंकि जीवको ही चेतनत्वसामान्य है ।। १२४ ।।
जीवगुण नहि आभ-धर्म-अधर्म- पुद्गल - काळमां;
तेमां अचेतनता कही, चेतनपणुं कह्युं जीवमां । १२४ । सुखदुःखसंचेतन, अहितनी भीति, उद्यम हित विषे जेने कदी होतां नथी, तेने अजीव श्रमणो कहे । १२५ । सुखदुःखज्ञानं वा हितपरिकर्म चाहितभीरुत्वम्। यस्य न विद्यते नित्यं तं श्रमणा ब्रुवन्त्यजीवम् ।। १२५ ।।
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com