________________
૪૮
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન નથી. માટે દેખાતો નથી.
નિત્ય-ઉદ્યોતરૂપ ““હોવાથી” શબ્દ વાપર્યો છે. “થવાથી” નહીં. હોવાથી, છે- છે, છે ને છે. આહાહા! હોવાથી ક્ષણિક નથી, નિત્ય છે માટે અનિત્ય નથી. અનિત્ય તે આત્મા ન હોય, નિત્ય તે આત્મા હોય. સાત તત્ત્વનો સમૂહ અનિત્ય છે. પર્યાય છે. અનિત્ય પર્યાય હોય. અનિત્ય દ્રવ્ય ન હોય. સોનું નિત્ય હોય અને ઘાટ અનિત્ય છે, માટે ઘાટ તે સોનું નથી. આહાહા ! નિત્ય ઉદ્યોતરૂપ હોવાથી ક્ષણિક નથી, અને સ્પષ્ટ પ્રકાશમાન જ્યોતિ છે. આહાહા !
શું કહે છે કે આ આત્મા નિત્ય છે, છે ને છે અને પ્રત્યક્ષ છે. પરોક્ષ નથી. સ્પષ્ટ પ્રકાશમાન પ્રત્યક્ષ જાજલ્યમાન જ્યોતિ બિરાજમાન છે. આત્મા. એ આત્મા પ્રત્યક્ષ છે અને જ્ઞાનમાં પ્રત્યક્ષ થાય એવો એનો સ્વભાવ છે. જ્ઞાનમાં આત્મા પરોક્ષ રહે એવો આત્માનો સ્વભાવ નથી. આહાહા ! જે જ્ઞાનમાં આત્મા જણાય, તે જ્ઞાન પણ પ્રત્યક્ષ અને ભગવાન આત્મા પણ પ્રત્યક્ષને જાણે એ જ્ઞાનની પર્યાયને પ્રત્યક્ષ કહેવાય. જે પ્રત્યક્ષને જ્ઞાન જાણતું નથી, તે જ્ઞાનની પર્યાય પરોક્ષ છે. પ્રત્યક્ષ થવાનો જેનો સ્વભાવ છે, જ્ઞાનમાં ન જણાય એવો એનો સ્વભાવ નથી. પોતાના જ્ઞાનમાં, જ્ઞાન ને જ્ઞાયક આત્મા જણાય, જણાય ને જણાય. આહાહા ! - પ્રત્યક્ષ છે માટે પ્રત્યક્ષ થાય છે. ઈન્દ્રિયજ્ઞાન પરોક્ષ છે. ભગવાન આત્મા પ્રત્યક્ષ છે. એ ઈન્દ્રિયજ્ઞાનનો વ્યાપાર બંધ થઈને જે જ્ઞાન પ્રત્યક્ષને જાણવા જાય છે, તો એ જ્ઞાનને સ્વસંવેદન પ્રત્યક્ષ કહેવામાં આવે છે. પ્રત્યક્ષને જાણે એ જ્ઞાનનું નામ પ્રત્યક્ષ છે. જે જ્ઞાયકને જ્ઞાન જાણતું નથી. એ જ્ઞાનનું નામ પ્રત્યક્ષ નથી પણ પરોક્ષ છે. ઈન્દ્રિયજ્ઞાન છે એ અજ્ઞાન છે. ઈન્દ્રિયજ્ઞાન એટલે અજ્ઞાન છે. અ...જ્ઞાન. આહાહા!
સ્પષ્ટ પ્રકાશમાન જ્યોતિ, જાકલ્યમાન જ્યોતિ, ઝળહળ જ્યોતિ છે, સૂર્ય છે. અમને દેખાતો નથી, પણ પ્રત્યક્ષ છે. અમને બધાને દેખાય છે, તને દેખાતો નથી. પણ આંખ ઉઘાડ તો દેખાય ને. પહેલાં આંખ મીંચીને કહેતો હતો. આંખ ઉઘાડ તો તને દેખાય. તત્ત્વજ્ઞાન તરંગિણીમાં એક દૃષ્ટાંત આવે છે, એક આંધળો ને એક દેખતો, બેય ચાલ્યા જાય છે. રાત્રિનો ટાઈમ, શિયાળાનો ટાઈમ ૧૦૮ બગલા ચાલ્યા જાય છે આકાશમાં ૧૦૮ બગલા, બગલા સમજાય છે ને. હાર બંધ ચાલે, ઈ એક લાઈનમાં ચાલે એ લાઈન બદલાવે નહીં, ઘડીકમાં આમ ને ઘડીકમાં આમ એમ આડા અવળા ન ચાલે. આહાહા !
ઓલો દેખતો કહે આંધળાને કે જો તો ખરો ભાઈ ૧૦૮ બગલા, આકાશમાં હારબંધ જાય છે. ‘ના’ એટલા નથી, એલા પણ તું આંધળો, તને આંખ નથી, તું દેખતો નથી, ને તું