Page Text
________________
૪૧૪
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન પ્રતિભાસ પ્રત્યેક જીવની પ્રત્યેક ઉપયોગરૂપ પર્યાયમાં થઈ રહ્યો છે. એ ઉપયોગ પરને ને સ્વને જાણે છે એમ નહીં, જોયાકાર થવાથી શબ્દ છે. એવી જ્ઞાનની પર્યાય સ્વચ્છ છે. શુદ્ધ પણ નહીં ને અશુદ્ધ પણ નહીં. ઉપયોગ લક્ષણ છે. એ પછી કનવર્ટ થઈ જાય છે, જ્ઞાનમાં ને કાં અજ્ઞાનમાં.
પહેલાં તો જ્ઞાયક જેમ છે અનાદિ અનંત એમ ઉપયોગ પણ એનો અનાદિ અનંત છે, સામાન્ય ઉપયોગ. વિષયના ભેદે અંતરમાં જાય તો સમ્યજ્ઞાન નામ પામે છે. એ ઉપયોગ બહિંમુખ થઈ જાય તો મિથ્યાજ્ઞાન નામ પામે છે. એવી જ્ઞયાકાર અવસ્થા થવાથી સ્વ અને પરનો પ્રતિભાસ અંદર જ્ઞાનમાં થવાથી તેને જ્ઞાયક એવું નામ પ્રસિદ્ધ છે. જાણનાર, જાણનાર, જાણનાર, જાણનાર, જાણનાર. આહાહા ! જ્ઞાનની પર્યાયનો સ્વભાવ જાણવું છે, અને એમાં સ્વપરના પદાર્થો પ્રતિભાસે છે, જેમ દર્પણમાં પ્રતિભાસે તેમ. કાલે દૃષ્ટાંત આપ્યું'તું. પુરુષાર્થ સિદ્ધિ ઉપાયની પહેલી ગાથા યાકાર થવાથી, ઘણો માલ છે આ બીજા પારામાં.
આત્માને જાણ્યો નથી અનંતકાળથી, એણે જાણ્યું છે પણ ઈન્દ્રિયજ્ઞાનથી પરને જાણ્યું છે. ઈ ઈન્દ્રિયજ્ઞાનથી પરને જાણતાં એને આખો સંસાર ઊભો થઈ ગયો છે. અને ઈન્દ્રિયજ્ઞાનને જ્ઞાન માનીને છેતરાણો છે, ઠગાણો છે. ઈન્દ્રિયજ્ઞાન જ્ઞાન નથી. ઈ શેયનું જ્ઞાન હોવાથી શેય જ છે. શાસ્ત્રજ્ઞાન જ્ઞાન નથી, શેય છે. કેમ જોય છે તેનું નામ. શેયનું જ્ઞાન થાય છે માટે જ્ઞાનનું નામ જોય જ છે. એનું નામ જ્ઞાન નથી. જ્ઞાન તો તેને કહેવાય કે જેમાં ભગવાન પરમાત્માના દર્શન થાય અને એ જ્ઞાનમાં અતીન્દ્રિય આનંદનો સ્વભાવ આવે, ભલે થોડો નીચલી ભૂમિકામાં જ્ઞાનની સાથે અવિનાભૂત આત્મિક આનંદ પ્રગટ થાય છે, એને પરમાત્મા જ્ઞાન કહે છે. જે ઈન્દ્રિયજ્ઞાન પ્રગટ થાય છે અને એની હારે આકુળતા પ્રગટ થાય છે, એને પરમાત્મા જ્ઞાન કહેતા નથી. તારી કલ્પના તે ભલે કરી છે પણ કલ્પના ખોટી છે. આહા !
જોયાકાર થવાથી તે ભાવને જ્ઞાયકપણું પ્રસિદ્ધ છે તો પણ શેયકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી. શું હવે કહે છે? આ બીજો બોલ. અંદરમાં ઊંડાણમાં જાવાનું છે. સમુદ્રની મધ્યમાં જાય ને ત્યારે મોતી મળે, બાકી કાંઠે તો શંખલા હાથમાં આવે. બે પદાર્થમાં સ્વ ને પર પદાર્થો પ્રતિભાસે છે અંદરમાં, તેથી તેને જ્ઞાયક કહેવાય તો પણ એ જ્ઞાનમાં શેયકૃત અશુદ્ધતા નથી. શેયો પ્રતિભાસે છે માટે જ્ઞાન છે એમ પણ નથી. જ્ઞાન તો જ્ઞાનથી છે એને શેયના પ્રતિભાસની ખરેખર અપેક્ષા નથી. જ્ઞાનની પર્યાય પણ નિરપેક્ષ છે પણ સમજાવવા માટે હતુવશ કહેવું પડે બીજો ઉપાય નથી. અજ્ઞાની ન સમજતો હોય તેથી કહેવું પડે.
પંચાધ્યાયી કહે કે જ્ઞાન સત્ છે. કોણ સમજે? જ્ઞાન સત્ છે. પછી લખે છે કે હેતુવશ એટલે બીજાને સમજાવવા માટે એ સત્ જ્ઞાન નિરાવલંબી-નિર્વિકલ્પ હોવા છતાં, પણ
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |