________________
પ્રવચન નં. ૩૨
૪૧૩
હે વત્સલ ! હે ભવ્ય આત્મા ! તારો પ્રશ્ન મેં મારા ખ્યાલમાં લીધો છે. અંદરમાં જોયું, ચારે કોર મેં તપાસ કરી અનંતગુણમાં એકેક ગુણમાં મારું જ્ઞાન પ્રવેશી ગયું. એકેક ગુણમાં. એકેક ગુણમાં, એકેક ગુણમાં, તે ગુણની પર્યાય તે તે તેમાં છે કે નહીં એ મેં જોયું. જ્ઞાન ગુણની પર્યાય જ્ઞાન ગુણમાં છે કે નહીં ? શ્રદ્ધા ગુણ છે, એમાં શ્રદ્ધાની પર્યાય છે કે નહીં ? સુખ નામનો ગુણ ત્રિકાળી છે, એમાં સુખ નામની પર્યાય છે કે નહીં ? બધા ગુણોને મેં તપાસી લીધા, પ્રભુ ! પણ મને ક્યાંય ગુણમાં કે ગુણીમાં પર્યાય દેખાણી નથી. એવા આત્માને મેં દેખ્યો છે. તું પણ એવા આત્માને દેખી લે !
પછી શિષ્ય પ્રશ્ન કરે છે કે તો પર્યાયનું શું થશે ? કે દેખનારી પર્યાય છે ઈ જ્યારે દેખશે દ્રવ્યને ત્યારે પર્યાયને પણ ઈ જાણી લેશે લે. એ સમ્યક્એકાંતપૂર્વક અનેકાંત છે, ધ્યેયપૂર્વક શેય થાય છે. બહુ ઊંચી વાતો છે. આહાહા ! પ્રયોજનભૂત વાત છે. પાંદડા તોડવાની વાત નથી. આ તો મૂળમાં ધાની વાત છે.
હવે જ્યારે ત્રિકાળી દ્રવ્યને, સૃષ્ટિના વિષયને પર્યાયથી રહિત કહ્યો, હવે પર્યાયથી રહિત કહ્યા પછી અનુભવ તો પરિણામમાં થાય છે શુદ્ધ ઉપયોગમાં. ઈ અનુભવ કેમ થાય ? એની વાત બીજા પારામાં બતાવે છે. કાલ થોડું ચાલ્યું'તું. દૃષ્ટાંત આપ્યો’તો.
શું કહે છે, કે શેયાકાર થવાથી તે ભાવને જ્ઞાયકપણું પ્રસિદ્ધ છે. શું કહે છે, શેયાકા થવાથી તે ભાવને જ્ઞાયકપણું પ્રસિદ્ધ છે એનો અર્થ એમ છે કે શેયને જાણે છે માટે જ્ઞાયક પ્રસિદ્ધ છે એમ લખ્યું નથી. શેયાકાર થવાથી આ તો મહામંત્ર છે ઝેર ઉતારનારા. અત્યારે તો પોતાની માન્યતાને એક બાજુ રાખી, પેટીમાં પેક કરી, આ એક વાત તું સાંભળ ! તેં સાંભળી નથી એવી વાતો મારે સંભળાવવી છે. આહા ! કામ ભોગ બંધનની કથા તો તેં અનંતવાર સાંભળી. આનું કરવું ને આને જાણવું, આને છોડવું, આને ગ્રહવું ને આને ત્યાગ કરવું એવી વાત તો તે સ્થૂળ વાતો તો તેં સાંભળી છે.
પણ તું આવ્યો છો સમર્થ પુરુષ કુંદકુંદ ભગવાન પાસે, સાંભળ ! જે પુરુષ ભરત ક્ષેત્રમાંથી વિદેહમાં પધાર્યા. આહા ! આઠ દિવસ રહ્યા. મોટો ઉત્સવ ચક્રવર્તીએ કર્યો. આહાહા ! એ જ્યારે કુંદકુંદ ભગવાન ત્યાં પધાર્યા ત્યારે અહીંયા ભરતક્ષેત્રમાં અત્યારે ઘણાં જીવો આવ્યા છે, એમાં થોડા જીવો પણ ત્યાં હતા. એણે પણ નજરે જોયેલું, એવા સમર્થ પુરુષે આવીને આ શાસ્ત્રની રચના કરી. આહા ! આ તો સાક્ષાત દિવ્યધ્વનિ અહીંયા આવી ગઈ છે. આપણને લોટરી લાગી ગઈ છે. રાંકને ઘરે રતન આવ્યું. આહાહા ! તું સંભાળજે એની કિંમત કરજે, બહુ કિંમત છે આમાં. ઈ તો વાંચી લીધુ મેં, એમ ન ચાલે.
શેયાકાર થવાથી એટલે શું ? જ્ઞાનની પર્યાયમાં સ્વ અને પર બે પ્રકારના શેયોનો