Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૩૧
૪૦૧ અહીંયા જ્ઞાનની પર્યાય સ્વ ને પરને જાણે છે એમ ન લેવું. આવશે બધું, હમણાં બધું આવશે. ધીરજ ને શાંતિ રાખશો તો. કે પ્રકારના પદાર્થો સ્વ ને પર એનો પ્રતિભાસ થાય છે.
જેવી રીતે દર્પણની સપાટીમાં બધા પદાર્થો એમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે, “પ્રતિફલતી', પુરુષાર્થ સિદ્ધિ ઉપાયમાં છે આધાર આપવાથી કહેનાર ઉપર શ્રદ્ધા બેસે. પુરુષાર્થ-સિદ્ધિઉપાય, અમૃતચંદ્ર આચાર્યએ સ્પેશ્યલ ગ્રંથ બનાવેલો છે પોતે, એમાં પહેલી જ ગાથા છે માંગલિકની, ઈ માંગલિક ગાથામાં ઈ બધું જે એનું હૃદય હતું ઈ બધું ઠલવાઈ ગયું છે. એમાં એના પહેલાં જ શ્લોકનો અર્થ હું વાંચું છું. અન્વયાર્થ શબ્દાર્થ વાંચુ છું. પછી ટીકા ટોડરમલ સાહેબે કરી છે એ વાંચીશ. હવે અત્યારે આજે આપણા મૂળતત્ત્વની શરૂઆત થાય છે. આત્માનો ઉપદેશ ગુરુદેવ આપ્યો ૪૫ વર્ષ સુધી, કે શુભાશુભભાવથી ભિન્ન આત્મા તારો છે એને જાણ, “પ્રથમ આત્માને જાણ” એમ તો છે. સત્તરમી અઢારમી ગાથામાં એમ આવ્યું કે પ્રથમ આત્માને જાણવો, પછી જાણેલાનું શ્રદ્ધાન કરવું પછી એમાં ઠરવું. જાણવું તો આવ્યું કે પ્રથમ આત્માને જાણ, આદેશ છે ઉપદેશ નથી, જાણ, તારે સુખી થવું હોય તો જાણ. આહા !
હવે કહે છે, કે જે શુદ્ધ આત્મા છે ત્રિકાળી અને એની એક વર્તમાન ઉપયોગ અવસ્થા પ્રગટ થાય છે. ઈ નિરપેક્ષ છે, શુદ્ધ અને અશુદ્ધ ન લેવી એમાં ““ઉપયોગો લક્ષણમ્” શુદ્ધ ઉપયોગ લક્ષણ નથી તો તો બાધા આવી જાય, અશુદ્ધ ઉપયોગ લક્ષણ કહો તો બાધા આવે. અવ્યાપ્તિ અતિવ્યાપ્તિ આપણે લાગુ નથી કરતા. પણ ઉપયોગ લક્ષણ નિર્દોષ છે તત્ત્વાર્થ સૂત્રમાં આવ્યું છે. ઈ સૂત્રજીએ કહ્યું છે આ. “ઉપયોગો લક્ષણમ્' જીવનું લક્ષણ ઉપયોગ છે. આહા !
જીવના પાંચ ભાવ અસાધારણ કહ્યા, પણ લક્ષણને એમાં જુદું પાડી દીધું. ઉદય, ઉપશમ, ક્ષયોપશમ, ક્ષાયિક કે પારિણામિક એ ન કહ્યું. કેમકે આ ઉપયોગ લક્ષણ છે એ શેયનું લક્ષણ છે અને પરમ પરિણામિકભાવ છે એ ધ્યેયનું લક્ષણ છે. પ્રયત્ન કરશે તો સમજાશે, નહીં સમજાય એવી વાત જ નથી. અહીંયા દૃષ્ટાંત આપે છે. કહે છે કે, જેમાં દર્પણની સપાટીની પેઠે, દર્પણના દળમાં નહીં, દર્પણનું દળ તો નિષ્ક્રિય છે, એમાં પરનો પ્રતિભાસ ન થાય, પણ દર્પણની ઉપરની સપાટીમાં એક સ્વચ્છ પર્યાય પણ થાય છે. દ્રવ્ય અને પર્યાયનું જોડકું તેને પદાર્થ કહેવામાં આવે છે.
દર્પણ સ્વચ્છ અને એની પર્યાય પણ સ્વચ્છ. પર્યાયને ઉપરની સપાટી કહેવાય. દર્પણની સપાટીની પેઠે બધા પદાર્થોનો સમૂહ આ દર્પણના દૃષ્ટાંતની વાત સમજાવીને જ્ઞાનમાં
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |