________________
૩૭૨
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન જ્ઞાન પરને શેય બનાવી શકતું જ નથી, અશક્ય છે. આહાહા !
વ્યવહાર શેય, વ્યવહારે જોય એટલે ? એટલે કે એમ નથી. ટોડરમલસાહેબે બે વાક્યની રચના કરી છે બહુ સારી કે, “નિશ્ચયનય વડે જે નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું હોય જિનાગમમાં તેને તો સત્યાર્થ માની તેનું શ્રદ્ધાન અંગીકાર કરજે અને વ્યવહારનય વડે જે નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું હોય તેને અસત્યાર્થ માની તેનું શ્રદ્ધાનું છોડી દેજે.'' સંતોએ નિરૂપણ કર્યું હોય એની આ વાત છે હો, આત્મા વ્યવહાર પરને જાણે છે એટલે કે જાણતો નથી. આહાહા ! એમ એનો અર્થ છે. નિર્દય થજે વ્યવહારનો નિષેધ કરવામાં, હજી તો વ્યવહારના ઉપદેશથી ધીમે ધીમે ૪૧૫ ગાથામાં પણ વ્યવહાર લખ્યો છે. અરે ! અરે ! પ્રભુ શું થશે ! આહાહા ! આવું વસ્તુ સ્વરૂપ છે.
યાકાર અવસ્થામાં જે જણાયો, જણાય છે હો. નિર્વિકલ્પ ધ્યાનની પહેલાં પરોક્ષ અનુભૂતિ થાય છે. પરોક્ષ અનુભૂતિમાં આવ્યો તે તત્ક્ષણ પ્રત્યક્ષ અનુભૂતિ થાય છે. જણાય છે પછી અનુભવાય છે. પહેલું જણાય જાય છે ને પછી અનુભવ થાય છે. જણાય છે તેમાં અનુભવ નથી તેમાં આનંદ નહોતો. અનુભવમાં આનંદ આવે છે. જ્ઞયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જણાયો તે સ્વરૂપ પ્રકાશનની અવસ્થામાં પણ જ્ઞાયક જ છે. આવી વસ્તુની સ્થિતિ છે.
પ્રવચન નં. ૨૯ પર્યુષણ પર્વાધિરાજ દિવસ-૬ - રાજકોટ
તા. ૨૨-૯-૯૬
આ પર્યુષણ પર્વાધિરાજ ચાલે છે. દ્રવ્યથી ક્ષેત્રથી, કાળથી અને ભાવથી અભેદ એવા પોતાના શુદ્ધાત્માની ચારે તરફથી ઉપાસના કરવી, આરાધના કરવી તેને પર્યુષણ પર્વ કહેવામાં આવે છે. આ આરાધનાના દિવસો છે. આરાધના બે પ્રકારે છે. એક સવિકલ્પ અને એક નિર્વિકલ્પ. નિર્વિકલ્પ જ્યાં સુધી ન થાય, ભેદ જ્ઞાનમાં અભેદ તરફ ન જવાય ત્યાં સુધી પણ એણે સવિકલ્પ આરાધના કરવી જોઈએ. કે આવો હું છું ને આવો હું નથી.
દશલક્ષણમાં છઠ્ઠો દિવસ ઉત્તમ સંયમ ધર્મનો છે. આત્મસ્વભાવની શ્રદ્ધાજ્ઞાનપૂર્વક, શરત એ છે આ આત્મા જેવો છે એનું શ્રદ્ધાન અને એના અનુભવરૂપ જ્ઞાન એ પૂર્વક શુભાશુભ ઇચ્છાઓને રોકીને આત્મામાં એકાગ્ર થવું તે પરમાર્થે ઉત્તમ સંયમ ધર્મ છે. અને જ્યારે એવો વીતરાગભાવ ન થઈ શકે, ત્યારે સમ્યકશ્રદ્ધાનજ્ઞાનપૂર્વક અશુભભાવને છોડીને,