Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૨૭
૩૫૩ સાધન છે. “અનેકાંતો પિ અનેકાંત અનેકાંતને જાણવાના બે સાધન એક પ્રમાણ અને એક નય. પ્રમાણથી જુઓ તો પરથી જુદું પડી જાય છે અને નયથી જુઓ તો જાણનાર જણાય છે પર જણાતું નથી.
ઈ અનેકાંત ભેદજ્ઞાન મૂલક છે. જાણનાર જણાય છે અને પર જણાતું નથી એમાં ઈન્દ્રિયજ્ઞાનનો નિષેધ છે. એમાં જ્ઞાનનો નિષેધ ક્યાં આવ્યો? એમાં તારો નિષેધ ક્યાં આવ્યો? તું તો એવો ઈન્દ્રિયજ્ઞાનવાળો છો નહીં. તને શું દુઃખ થાય છે એમાં? આહાહા ! બહુ વાત તો બહાર આપી દીધી છે ગુરુદેવે. અનંતો ઉપકાર છે આપણા ઉપર. આહાહા!
એટલે જોયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયક જણાય છે. જ્યારે રાગનો પ્રતિભાસ થાય છે ત્યારે, રાગનો પ્રતિભાસ થાય છે એવું જ્ઞાન જણાય છે કે રાગ જણાય છે? પ્રતિભાસના કાળે, આ પદાર્થ છે દ્રવ્યશ્રુત, આનો પ્રતિભાસ જ્ઞાનમાં થયો. બરાબર ! પ્રતિભાસ તો થાય ને આ તો પદાર્થ છે. તો એ જ્ઞાન આ દ્રવ્યશ્રુતને એ વખતે જાણે છે કે, દ્રવ્યશ્રુત જેમાં પ્રતિભાસે એવા જ્ઞાનને જાણે છે. કહે છે કે આત્માનું જ્ઞાન આ દ્રવ્યશ્રુતને તો જાણતું જ નથી. પછી કહે છે કે દ્રવ્યશ્રુતનું જ્ઞાન નથી થતું પણ જ્ઞાનનું જ્ઞાન થાય છે. એ જ્ઞાનનું જ્ઞાન થાય છે. જ્ઞાનનું એટલે જ્ઞાયકનું જ્ઞાન થાય છે.
એ જ્ઞાન કેવું છે? એ જ્ઞાનમાં સમસ્ત શેયાકારો પ્રતિભાસે છે એવું જ્ઞાન થાય છે. સમસ્ત જોયાકારો, શેયો પ્રતિભાસે છે એમ નહીં હવે. શેયાકારોથી જ્ઞાન અભિન્ન છે. અને જ્ઞાનથી જ્ઞાયક અભિન્ન છે. શેયથી ભિન્ન છે અને શેયાકારો છે જે છે, શેયોનો પ્રતિભાસ થાય છે. એવું જ્ઞાન આત્માથી અભેદ થઈને અનુભવ થાય છે, ત્યારે ઉપચારથી એમ કહેવાય કે પ્રતિભાસ દેખીને, પરનો પ્રતિભાસ છે અહીંયા એ “કાર્ય થયું, તો કાર્યમાં કારણનો આરોપ આપી, નૈમિત્તિકમાં નિમિત્તનો આરોપ આપીને એમ કહેવાય કે જ્ઞાન પરને જાણે છે. ખરેખર જ્ઞાન પરને જાણતું નથી. એવો સ્વભાવ જ નથી કે જ્ઞાન પરને જાણે પણ ઉપચાર કરવામાં આવે છે. નિમિત્ત દેખીને ઉપચાર કરવામાં આવે છે. એ ઉપચાર એને જો સાચો લાગે છે તો બહિર્મુખદશા થાય છે. અને ઉપચાર ખોટો લાગે છે તો અંદરમાં આવી જશે.
શેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જણાયો, જ્ઞાયકપણે જણાયો, જણાશે નહીં હવે. આ પ્રયોગની વાત ચાલે છે. શેયાકાર અવસ્થામાં, જેમકે આ બોલપેન છે, એનો પ્રતિભાસ જ્ઞાનમાં થાય છે અને સ્વનો પ્રતિભાસ થાય છે જ્ઞાયકનો, બેનો પ્રતિભાસ થાય છે. એવી એક જ્ઞાનની પર્યાય પ્રગટ થઈ જેમાં બેનો પ્રતિભાસ થાય છે. બેને જાણે છે એમ ન લેવું. બેનો પ્રતિભાસ થાય છે એ સમયે એવી યાકાર અવસ્થામાં, આચાર્ય ભગવાન ફરમાવે
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |