________________
પ્રવચન નં. ૨૭
હોય ! તને કાંઈ ખબર છે કે આમ ન હોય ?
એક વખત ગુરુદેવ અહીંયા પધાર્યા હતા. અને આંહીથી ગોંડલ જતા રીબડામાં મુકામ હતું. ત્યાં બપોરે વ્યાખ્યાનમાં અહીંથી બધા ગયા હતા. ત્યારે એક ‘‘તત્ત્વજ્ઞાન તરંગિણી’’ નામનું શાસ્ત્ર છે. એમાંથી ગુરુદેવે એક દૃષ્ટાંત આપ્યું. એક હતો આંધળો અને એક હતો દેખતો તો દેખતો કહે છે, આહાહા ! આકાશમાં એકસો આઠ સફેદ બગલા હારબંધ જાય છે. પોતે ગણીને કહ્યું હો ૧૦૮ ઓલો આંધળો કહે ‘ના’ એટલા નથી. આ કહે એટલા જ છે. એલા તું પણ કાંઈ આંધળો છો ને દેખતો નથી. દેખતો નથી ને તું શું વાત કરશ? (શ્રોતા :– જોયા વગર બોલે છે) એમ પક્ષવાળાનું જ્ઞાન બિડાઈ જાય છે. ભેદજ્ઞાનની શક્તિ એને ઉઘડતી નથી. અને નિશ્ચયનયના પક્ષવાળાને ? સવિકલ્પદશામાં પણ ભેદજ્ઞાન થાય છે એની જ્ઞાનશક્તિ ઉઘડતી જાય છે.
૩૫૧
એ સવિકલ્પ ભેદજ્ઞાન પણ વિનાશિક હોવા છતાં પણ ઉપાદેય છે એમ લખ્યું છે, કળશટીકામાં વિનાશિક એમ લખ્યું છે વિનાશિક હોવા છતાં સવિકલ્પ ભેદજ્ઞાન તો પણ ઉપાદેય છે. એટલે કે પ્રયોગ કરવા જેવો છે એમ. આહાહા ! એ અભેદમાં ચાલ્યો જશે. બાકી વ્યવહારના પક્ષવાળાને ભેદજ્ઞાનની શક્તિ બિડાઈ ગઈ છે. ઈ તો ના ના જ પાડ્યા કરે ના ના....જ પાડ્યા કરે. આહાહા !
ગુરુદેવના સમયસારના પ્રવચનના ૧૧ ભાગ બહાર પાડ્યા આપણે, એમાં સેંકડો વાર આત્માના જ્ઞાનનો સ્વભાવ સ્વપ૨પ્રકાશક છે એમ લખ્યું છે, સેંકડો વાર. અજમેરાભાઈએ તો એ ૧૧ ભાગનું ત્રણ વખત અધ્યયન કર્યું છે. ત્રણ વખત હો ! ૧૧ ભાગનું ઝીણા અક્ષરનું સેંકડો વખત આવ્યું એમાં. સ્વપરપ્રકાશક જ્ઞાનનો સ્વભાવ છે. એ પુરુષ ! એ પુરુષ કહે છે. સ્વપર બે લીધું છે પહેલાં, પહેલાં બે લીધું પછી એ પુરુષ કહે છે કે, આત્માનું જ્ઞાન પરને જાણતું જ નથી, કોઈ એનું શેય નથી. અનંતાસિદ્ધો એ આત્માના જ્ઞાનનું જ્ઞેય નથી. અહીંયા અંદર જ એનું જ્ઞેય છે, જ્ઞાન અહીંયા ને જ્ઞેય અહીંયા અને જ્ઞાતા ત્રણેયની અભેદ સ્થિતિ એ જ જ્ઞેય છે.
હવે બેય વચન એનાં છે. (શ્રોતા : એવા મહાપુરુષની વાતમાં ફેર ન હોય સમજવામાં ફેર છે) સમજવામાં, સમજવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. પણ બે વાત કરે છે. એમાં આપણી સિદ્ધિ શેમાં થાય ? સાધ્યની સિદ્ધિ શેમાં થાય, એ જ્ઞાનીના વચન છે બેય. બેય અમને માન્ય છે, શિરોમાન્ય છે. તો એક વ્યવહારનું વચન છે, પ્રમાણજ્ઞાન જેનું લક્ષણ સ્વપરપ્રકાશક એ વ્યવહાર અને એક નિશ્ચયનું વચન છે કે જ્ઞાન પરને જાણતું જ નથી. હવે નિશ્ચય સુધી પહોંચ્યો નહીં ઈ અને વ્યવહારને પકડી લીધું સ્વપરપ્રકાશક. આહાહા ! શાસ્ત્રમાં પણ