________________
૩૫૦
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
નિષેધક નથી’’ નિષેધ કરવાની એનામાં શક્તિ નથી. એટલે તે આત્માને પક્ષાતિક્રાંત કરાવી અનુભૂતિ કરાવી શકતું નથી અને નિશ્ચયનય વ્યવહારનો નિષેધ કરાવી એટલે કે પરને જાણવું એ વ્યવહાર છે. એ આવે કે, અહો ! ‘‘જાણનાર જણાય છે ખરેખર ૫૨ જણાતું નથી’’ એમ વિધિ નિષેધના વિકલ્પમાં આવી પહેલો નિષેધનો વિકલ્પ છૂટે ૫૨ને જાણતો નથી એ વિકલ્પ છે. ઈ છુટી જાય પછી જાણનાર જણાય છે એ વિકલ્પ ઊઠે. પછી જાણનાર જણાય છે એવો વિકલ્પ છૂટી જાય. ત્યારે નિર્વિકલ્પ આત્માનો અનુભવ એને થાય છે.
શેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જણાયો એમ લખે છે. શેયાકાર અવસ્થા એટલે જ્ઞાનની પર્યાયમાં સ્વ ને પરના વિભાગપૂર્વક યુગપદ્ સ્વ ને પર આખું વિશ્વ જેમાં પ્રતિભાસે એવી જ્ઞાનની પર્યાયમાં, પ્રગટ થાય છે એમાં. કહે છે કે એ શેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જણાયો, જ્ઞાતઃ તે તો તે જ છે, એમ છે ને. એ રીતે જ્ઞાતઃને પછી બીજું લીધું એટલે બે વાત એમાં છે. મૂળમાં એની ટીકા કરે છે. પોતે, કે શેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જણાયો. જો ત્યાં અનુભવ નથી, એ કરણલબ્ધિના પરિણામમાં આવી ગયો છે.
કરણલબ્ધિ એટલે શું ? કે આત્માની સન્મુખ જે ઉપયોગ થાય છે, એ ઉપયોગ ઠેઠ આત્મામાં અભેદ ન થાય ત્યાં સુધી એની વચલી સ્થિતિ જે છે થોડાક સમયની એને કરણલબ્ધિના પરિણામ કહેવામાં આવે છે. અધઃકરણ, અપૂર્વકરણ ને અનિવૃત્તિકરણ એના વિસ્તા૨ની આપણે કાંઈ જરૂર નથી. પણ સાક્ષાત્ પ્રત્યક્ષ અનુભવ થવા પહેલાં એ જ્ઞેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયક જણાય છે. જો સવિકલ્પ સ્વસંવેદનમાં જ્ઞાયક આવી ગયો. એને કરણલબ્ધિના પરિણામમાં સવિકલ્પ સ્વસંવેદન, આ બધા મુનિરાજના શબ્દો-વચનો છે. પછી ઉત્તરોત્તર ક્ષણે, ઈ પરોક્ષ થયું છે, એ પરોક્ષનો વ્યયને પ્રત્યક્ષનો ઉત્પાદ થાય છે. ત્યાં એને આનંદ-આનંદ આનંદ આવે છે. બસ ભવનો અંત આવી ગયો એને ખબર પડી જાય છે એટલે શેયાકાર અવસ્થામાં શેયો નથી જણાતાં, એનો તો પ્રથમ નિષેધ કરવો પડશે.
શાસ્ત્રમાં એમ આવે છે કે, નિશ્ચયનય વડે તું વ્યવહારનો નિષેધ કરજે, અદયમ. દયા રાખીશમાં. વ્યવહાર કોણે કહ્યો છે ? સર્વજ્ઞ ભગવાને કહ્યો. અને વ્યવહારનો નિષેધ કરવો એ કોણે કહ્યું ? એ સર્વજ્ઞ ભગવાને કહ્યું. સર્વજ્ઞ ભગવાનની એક વાત માની લીધી. અને નિષેધની વાત માનતો નથી. આહાહા ! આ પરને જાણતો નથી, તો તો જ્ઞાનનો નિષેધ થઈ જશે. અરે ! અજ્ઞાનનો નિષેધ થશે ને જ્ઞાન તો પ્રગટ થશે. તું જો તો ખરો. પ્રયોગ તો કર. એકવાર પ્રયોગ કર, કરતો, ખરો શું થાય છે ચમત્કાર ! સંતોએ અનુભવ કરીને આ બધી વાત લખી છે. તું તો બિનઅનુભવી છે !! આમ ન હોય ! આમ ના હોય આમ ના