Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૨૭
૩૪૯
એ બુદ્ધિનો વિષય છે. આ બધી વાત છ કેસેટ નીકળી છે. એમાં આવી ગઈ છે, કે છ દ્રવ્યને કોણ જાણે છે ? કે બહિર્મુખ દષ્ટિ જાણે છે. આત્મા નથી જાણતો છ દ્રવ્યને. શેય જ નથી એનું. આ વાત એક અપૂર્વ ૩૭૩ થી ૩૮૨ ગાથામાં કુંદકુંદભગવાને રચના કરી છે. એની ટીકા અમૃતચંદ્રઆચાર્યે કરી છે. એ દસ ગાથા બહુ ઉંચી છે. ટાઈમ રહેશે તો આપણે લઈ લેશું અત્યારે કહી દઉં.
ટીકાકાર એમ કહે છે. કે વસ્તુ સ્વભાવ પર વડે ઉત્પન્ન થઈ શકતો નથી. વસ્તુ સ્વભાવ એટલે આત્માનું જ્ઞાન, પર વડે એટલે પર શેયો વડે આત્માનું જ્ઞાન ઉત્પન્ન થઈ શકતું નથી, એટલે કે જ્ઞેયથી જ્ઞાન થતું નથી. ઈ તો પ્રચલિત બધાએ સાંભળેલું છે. પણ બીજું નથી સાંભળ્યું અથવા તો સાંભળ્યું હોય તો કાન ઉપર લીધું નથી. બીજું સાંભળ્યું હોય તો, કાન ઉપર અત્યાર સુધી લીધું નથી, એમ મને લાગે છે, હવે લેવા જેવું છે.
પહેલાં બોલમાં શું કહ્યું કે વસ્તુ સ્વભાવ પર વડે ઉત્પન્ન થઈ શકતો નથી. એટલે શેયથી આત્માનું જ્ઞાન પ્રગટ થઈ શકતું નથી. શાસ્ત્રથી આત્માનું જ્ઞાન થાય નહીં. આહાહા ! પછી બીજું વાક્ય લખે છે. વસ્તુ સ્વભાવ પ૨ને ઉત્પન્ન કરી શકતો નથી, એટલે આત્માનું જ્ઞાન જગતના કોઈ પદાર્થને જ્ઞેય બનાવી શકતું નથી. અશક્ય છે એ. હવે કોઈને શેય બનાવી શકે તો તો પ૨ને જાણે. પણ જ્ઞાનનું કોઈ જ્ઞેય થતું જ નથી, તો પ૨ને જાણવાનો પ્રશ્ન ક્યાં રહ્યો ? વિષય જ નથી. જ્ઞાનનો વિષય અંદર અહીંયા છે. જ્ઞાનનો વિષય બહાર નથી.
99
વસ્તુ સ્વભાવ પર વડે ઉત્પન્ન થઈ શકતો નથી એટલે જ્ઞેયથી જ્ઞાન થતું નથી. શેયથી જ્ઞાન થતું નથી અને જ્ઞેયનું જ્ઞાન થતું નથી. શેયથી જ્ઞાન ન થાય અને જ્ઞેયનું જ્ઞાન ન થાય. રાગનું જ્ઞાન ન થાય, પુદ્ગલનું જ્ઞાન ન થાય તો જ્ઞાન પુદ્ગલ જ હોય. જે જેનું હોય તે તે જ હોય. માટે આત્માનું જ્ઞાન હોવાથી જ્ઞાન તે આત્મા છે. માટે આત્માનું જ્ઞાન, કદી એક સમયમાત્ર પણ પ૨ને જાણવા ગયું નથી વર્તમાનમાં જાણતું નથી અને ભવિષ્યકાળે જાણશે નહીં. માટે તું એ શલ્ય કાઢી નાખ કે હું પરને જાણું છું. આહાહા ! પરને જાણે છે એ તો ભ્રાન્તિ છે.
પછી સાધક થયા પછી સ્વપરને જાણે છે એ વ્યવહાર છે. એ વ્યવહાર નિષેધ કરવા યોગ્ય છે. એ પ્રમાણનું વાક્ય છે. ‘‘અર્થ વિકલ્પ જ્ઞાનં પ્રમાણં’' એ કાલે લીધું હતું આપણે અને એમાં દેવસેન આચાર્ય ભગવાનની ટીકા લીધી હતી આપણે કે ‘“નિશ્ચયનય વડે નિર્ણય કરે અને વ્યવહારનયે નિર્ણય કરે અને અનુભય, બેયને છોડીને એકલા પ્રમાણથી નિર્ણય કરે છે. પણ કહે છે કે પ્રમાણમાં વિષય તો વધારે આવ્યો, નિશ્ચયનયને લીધી અને વ્યવહારનયને લીધી તો તે પૂજ્યતમ કેમ નથી ? કહે છે કે ‘“એ પ્રમાણ જ્ઞાન વ્યવહારનો
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |