Page Text
________________
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
એવી રીતે આ આત્મા છે. એની અંદર જ્ઞાન પર્યાય પ્રગટ થાય છે ઉપયોગ, એ સ્વચ્છ છે. પ્રગટ થતો ઉપયોગ અશુદ્ધ નથી, પ્રગટ થતો ઉપયોગ શુદ્ધ નથી પણ સ્વચ્છ છે. હવે સ્વચ્છ ઉપયોગ પ્રગટ થાય છે જ્યારે, ત્યારે આત્મા તો ત્રણેકાળ શુદ્ધ છે. પણ એની દશામાં શુદ્ધતા પ્રગટ થતી નથી. પણ એ કેમ અશુદ્ધતા થઈ જાય છે પર્યાયમાં અને કેમ અશુદ્ધ ટળીને શુદ્ધ થાય છે, એની વાત આપણે કરવાની છે.
તો કહે છે કે જ્ઞેયાકાર અવસ્થામાં, આ શબ્દ છે. જ્ઞેયાકાર અવસ્થામાં એટલે પર પદાર્થને અને સ્વપદાર્થને જાણવાની અવસ્થામાં એમ ન લેવું, પણ પરપદાર્થ ને સ્વપદાર્થ જ્ઞાયક, સ્વપરના વિભાગપૂર્વક આખું વિશ્વ એમાં અવભાસે છે, પ્રતિભાસે છે, ઝળકે છે જ્ઞાનમાં. હવે એવા સમયે જ્ઞેયાકાર અવસ્થામાં, કોઈ જીવ તો પરના પ્રતિભાસ તરફ ઢળીને બંધમાર્ગમાં ચાલ્યો જાય છે. અને કોઈ તો સ્વના પ્રતિભાસ તરફ વળીને મોક્ષમાર્ગમાં આવી જાય છે. આ એક ટર્નીંગ પોઈન્ટ છે. બંધમાર્ગમાં જાવું કે મોક્ષમાર્ગમાં આવી જવું, એ એક કળા છે, કળા. કેમ કે બે નો પ્રતિભાસ છે, એટલે કાં સ્વસન્મુખ થાય તો સમ્યજ્ઞાન થઈ જાય અને પરસન્મુખ થાય તો જ્ઞાનનું અજ્ઞાન કરી નાખે. તો દુઃખના માર્ગમાં ચારગતિમાં ચોરાશી લાખ યોનિમાં ફેંકાઈ જાય છે.
૩૪૬
બીજું આત્માના જ્ઞાનનો સ્વભાવ, જ્યારે પ્રતિભાસ થાય છે, રાગાદિનો કે દેહાદિનો, ત્યારે એ આત્માનું જ્ઞાન રાગને અને દેહને જાણતું નથી. જો રાગ ને દેહના પ્રતિભાસ સમયે એને આ રાગ જણાય છે તો એ બંધમાર્ગમાં જાય છે. કેમકે આત્માનો સ્વભાવ કેવળ પોતાને જાણવાનો છે અને પરને ન જાણવાનો છે. ત્રણે કાળથી આત્મા છે અને ત્રણેકાળથી ઉપયોગ પ્રગટ થાય છે. પણ આજ સુધી કોઈના આત્માના જ્ઞાને એટલે આત્માના જ્ઞાને કોઈ પરને જાણ્યું નથી. ૫૨ને જાણવાનો એનો સ્વભાવ જ નથી. સ્વને જાણવું છોડી અને ૫૨ને જાણે એવું એના સ્વભાવમાં જ નથી. જ્ઞાનનો સ્વભાવ સ્વને જાણવાનો છે. અને ઈન્દ્રિયજ્ઞાનનો સ્વભાવ ૫૨ને જાણવાનો છે. ઈન્દ્રિયજ્ઞાન સ્વને જાણતું નથી. અને આત્મજ્ઞાન પ૨ને જાણતું નથી. કેવળ સ્વને જાણે છે. એટલે જ્ઞેયાકાર અવસ્થા તો થઈ એમાં બેના પ્રતિભાસ પણ થયા.
હવે બેના પ્રતિભાસ વખતે અનાદિકાળથી એને બે શલ્ય પડેલા છે. એક તો પરભાવ ને પરદ્રવ્યને હું કરું છું, એવી કર્તુત્વબુદ્ધિ છે કરી શકતો નથી. જો આત્મા રાગને અને પરને કરતો જ હોય, અને એવું કર્તાપણું જો આત્મામાં આવી જાય. તો તો સભ્યજ્ઞાન કહેવાય. પણ જે વિશેષમાં ક્રિયા થાય છે, એનો પ્રતિભાસ જ્ઞાનમાં આવતા, એ પ્રતિભાસ ઉપરાંત, એ પ્રતિભાસે છે રાગ એના ઉપર લક્ષ જાય છે. એટલે રાગને ‘હું કરું છું' એવો એને અજ્ઞાનીને પ્રતિભાસ થાય છે. રાગને કરી શકતો નથી. અકર્તાપણું છૂટે તો કરે. વિશેષ
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |