Page Text
________________
પ્રવચન નં. ર૭
૩૪૭ અપેક્ષાએ કર્તા થાય છે, પણ સામાન્ય અપેક્ષાએ અકર્તા રહે છે આત્મા, ભવી હોય કે અભવિ.
એવી રીતે જેવી રીતે અકર્તાપણું છૂટતું નથી આત્માનું અને કર્તા થતો નથી, ત્રણ કાળમાં, એવી રીતે આત્માનું જ્ઞાન પરને જાણતું જ નથી. આ વિષય ઘણો સૂક્ષ્મ છે, ગંભીર છે, સમ્યગ્દર્શન કેમ થાય? એની આ વિધિ ચાલે છે. ત્યારે પરને જાણવાનો સ્વભાવ હોય અને પરને જાણતો જ હોય આત્મા રાગાદિને, છ દ્રવ્યને, નવ તત્ત્વને, લોકાલોકને જાણતો જ હોય તો તો એને આત્માનો અનુભવ હોવો જોઈએ અને આનંદ આવવો જોઈએ, પરને જાણતાં જાણતાં અનંતકાળ ગયો પણ એને સુખ તો પ્રગટ થયું નહીં. શેયથી જોયાંતર શેયથી જોયાંતર ઘુમરી ખાધા કરે છે એનું જ્ઞાન, સ્થિર થતું નથી. એ વિષય ગોતે છે. પણ એને મળતો નથી અને એ વિષયના કહેનારાના દુકાળ હોય પંચમકાળમાં લગભગ. એટલે એને વાણી સાચી મળતી નથી અને પોતાની યોગ્યતા એવી છે કે એની એ પ્રકારની યોગ્યતા છે કે એને મળતું નથી.
પણ જ્યારે એ જીવનો કાળ પાકે છે ત્યારે સને શ્રવણ કરવા તરફ એ વળી જાય છે. અને ઘણાં પ્રતિપાદન કરનારા હોય છે એમાંથી એક તારણ કાઢી, ઘણી જગ્યાએ એ રખડીને એ સોનગઢ જાય છે. અને સોનગઢના સંતાનો પરિચય કરતા કહે છે કે આત્માનું જ્ઞાન પરને જાણતું નથી. ‘સ્વને જાણવાનું છોડે તો પરને જાણે”, આત્મદ્રવ્ય અકર્તાપણું છોડે તો કર્તા થાય, અકર્તાપણું તો છૂટે નહીં કર્તા થઈ શકે નહીં. અશક્ય છે. માને ભલે કે “રાગ કરું છું'' પરનું કરું ને, અને આમ કરી નાખ્યું અને આનું આમ કરી નાખુ. એ મિથ્થાબુદ્ધિ છે એની. એમાં પ્રયોજનની સિદ્ધિ થતી નથી બિલકુલ. આહાહા ! એ અનર્થ છે. અર્થની પ્રાપ્તિ એમાં થતી નથી એના વિકલ્પથી. ઈ તો છે ઈ છે વસ્તુ.
એમ આ આત્મા છે-જ્ઞાતા છે-જ્ઞાયક છે, એનું જ્ઞાન પ્રગટ થાય છે. એ જ્ઞાનમાં સ્વપરનો બેયનો પ્રતિભાસ થાય છે, સ્વપર બેયને જાણે છે એમ ન લેવું પહેલાં. કેમકે છદ્મસ્થનો ઉપયોગ એક સમયે બેને જાણી શકતો નથી. પ્રતિભાસ બેના થાય છે, લક્ષ એકનું જ હોય છે. ત્રણે કાળ પ્રતિભાસ બેના અને લક્ષ એકનું જ હોય છે. ત્રણે કાળનો આ સિદ્ધાંત છે.
હવે એને ભૂલ શું કરી? કે જ્યાં પ્રતિભાસ થયો જ્ઞાનમાં, રાગાદિનો-દેહાદિનો પ્રતિભાસ થતાવેંત જ, એનું લક્ષ અનાદિકાળથી પર ઉપર છે, તો મને આ જણાય છે આ જણાય છે. આને જાણું છું આને જાણું છું આને જાણું છું. જ્ઞાનનો સ્વભાવ તો સ્વપરપ્રકાશક છે જ. જાણવું એ કાંઈ દોષ નથી, એમ એને પોતાના અજ્ઞાનથી લાગે છે. એમાં ઈન્દ્રિયજ્ઞાન ઊભું
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |