________________
३४४
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન એમ લાગે છે કે થોડા યા ઘણા જીવોને આત્મદર્શન થઈ જશે ! એવી આજની એક વાત પ્રયોગની છે, ધારણાની નથી. પણ પ્રયોગની વાત ચાલે છે આજે. આચાર્ય ભગવાન એ પ્રયોગ બતાવે છે.
કે દૃષ્ટિનો વિષય જેને દૃષ્ટિમાં આવ્યો, શ્રદ્ધા જ્ઞાનમાં આવ્યો, એને પણ આત્માનો અનુભવ કેમ થતો નથી ? એનું કારણ શું ? કે કારણ એ છે કે અનાદિકાળથી, એને વ્યવહારનો પક્ષ છે. વ્યવહારના તો ઘણા પ્રકાર છે. શુભભાવ પણ વ્યવહારનયનો વિષય છે. અને પરને જાણવું એ પણ વ્યવહારનયનો વિષય છે, સ્વપરને જાણે છે જ્ઞાન, એ પણ વ્યવહારનયનો વિષય છે. સ્વપરપ્રકાશક, પ્રમાણજ્ઞાન જેનું લક્ષણ છે એવો વ્યવહાર, હવે એ વ્યવહારને ઓળંગીને અથવા એનો અંતરમુખ થઈ નિષેધ કરીને, જ્યારે એ જ્ઞાન અંતરમાં આવે છે ત્યારે એને આત્માનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ થાય છે. અને અનુભવના કાળમાં બહુ અલ્પ સમયમાં એટલે અસંખ્યાત સમયમાં, ઈ એક સેકન્ડેય પૂરી નહીં એટલા કાળમાં આત્માની પરોક્ષ અનુભૂતિ થાય છે. અને તત્કાળ પ્રત્યક્ષ અનુભૂતિ થાય છે. પછી સમય ફરતો નથી. એ બહિર્મુખ થતો નથી અંતર્મુખ થયો, તે અંદરમાં ચાલ્યો જાય છે, નિર્વિકલ્પ ધ્યાન આવીને સમ્યગ્દર્શન થાય છે. એવી એક અલૌકિક વસ્તુ આમાં રહેલી છે. એમાં બીજા પારામાં પ્રયોગ બતાવતા એમ કહે છે.
શિષ્યના બે પ્રશ્ન હતા, એક શુદ્ધ આત્માનું સ્વરૂપ શું છે એ કૃપા કરીને મને સમજાવો ! આત્માનો મૂળ ઓરિજિનલ સ્વભાવ શું છે અને એનું સ્વરૂપ શું છે? એ બતાવો. અને એવો જે શુદ્ધાત્મા છે. એનો અનુભવ કેમ થાય. એ બે વાત પૂછી છે. અનુભવનો વિષય પૂક્યો છે, અને અનુભવ કેમ થાય એ પૂછવું છે. છ દ્રવ્યનું શું સ્વરૂપ છે? આઠ કર્મનું શું સ્વરૂપ છે? એના ઘાતિ અને અઘાતિના કેટલા ભેદ છે? નવ તત્ત્વના કેટલા ભેદ છે? એક એક ભેદનું શું લક્ષણ છે? એ કાંઈ પણ પૂછ્યું નથી શિષ્ય? શિષ્યની જિજ્ઞાસા....
પાત્ર જીવ શું પૂછે છે? પાત્ર જીવ ઉત્કૃષ્ટ પાત્ર જીવ શું પૂછે છે ? એ પૂછવામાં પણ એનો માલ ઘણો ભર્યો છે. એટલું જ પૂછ્યું પ્રભુ ! મારા આત્માને આજ સુધી મેં જાણ્યો ને અનુભવ્યો નથી. તો એ મારા આત્માનું સ્વરૂપ શું? અને એને લક્ષમાં લેતાં મને આત્માનો અનુભવ થાય અને દુઃખનો અંત આવી જાય એનું સ્વરૂપ શું છે? એ કૃપા કરીને મને કહો.
એક એવું નાનું પુસ્તક બહાર પડ્યું છે. એકસો ૧૧૦ગાથાનું ભવ્યામૃત કરીને આજથી અઢીસો વર્ષ પહેલાં કન્નડ ભાષામાં લખાયેલું. નેમિચંદ્ર સિદ્ધાંત ચક્રવર્તીના શિષ્ય, પ્રશિષ્ય એણે બનાવેલું છે. એણે તો ત્યાં સુધી લખ્યું છે કે આ કાળમાં કોઈ સમ્યગ્દર્શન પામે-આ પંચમકાળમાં તો ઓછામાં ઓછા ત્રણ ભવે એનો મોક્ષ થઈ જાય, અને બહુ વાર લાગે, તો