________________
૩૪૨
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન અત્યંત ભિન્ન છે. આ બધા શાસ્ત્રોમાં છે, સમયસારની ૩૧ ગાથામાં છે. અભ્યાસીને વધારે મજા આવે. ભાવઈન્દ્રિય, ભાવઈન્દ્રિયના વિષયો ને દ્રવ્ય ઈન્દ્રિય ત્રણેય. આહાહા ! એ ભગવાન પરમાત્માથી જ્ઞાનમય આત્માથી અતીન્દ્રિયજ્ઞાનમય આત્માથી ઈન્દ્રિયજ્ઞાન ત્રિકાળ ભિન્ન છે. આહાહા ! એ રાગનું જ્ઞાન તે આત્માનું જ્ઞાન નથી. આત્માનું જ્ઞાન તે આત્માનું જ્ઞાન છે. તે જ જ્ઞાન છે. પરને પ્રસિદ્ધ કરે છે તે આત્માનું જ્ઞાન નથી તે તો ઈન્દ્રિયજ્ઞાન છે.
શેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયક જણાય છે. જ્યારે રાગનો પ્રતિભાસ થાય છે ત્યારે જોયાકાર અવસ્થામાં, હવે આપણે મૂળ વાત લઈએ કે જ્યારે રાગનો પ્રતિભાસ થાય છે, ત્યારે. જો જીવને એમ લાગે કે આ રાગને હું જાણું છું તો બહિર્મુખ જ્ઞાન થઈ સંસારમાં ચાલ્યો ગયો. બંધ માર્ગમાં ગયો. કરું છું તો તો બંધ માર્ગમાં છે જ. ઈ તો હવે આપણે રહેવા દ્યો અત્યારે. એ તો બહુ દૂર થઈ ગયું. કર્તા તો છે જ નહીં આત્મા, અકર્તા છે એટલે કર્તાની વાત શું કરવી હવે.
કર્તબુદ્ધિ તો જેની ગઈ છે અને જ્ઞાતાબુદ્ધિ જશે. કર્તબુદ્ધિ જેને હશે તેને પરની જ્ઞાતાબુદ્ધિ નહીં જાય. સમયે સમયે જ્ઞાન આત્માને જાણે છે. બાળ ગોપાળ સૌને ભગવાન આત્મા જણાય છે. માનતો નથી, સ્વીકારતો નથી, મને પર જણાય છે આમ આમ કરે છે. બાવરો થઈ ગયો છે. આહાહા! કાંઈ હાથમાં નહીં આવે. કળશ ટીકાકાર કહે છે કે સંસારી જીવ, પુગલ, ધર્મ, અધર્મ, આકાશ ને કાળ એનામાં જ્ઞાન નથી અને એનામાં સુખ પણ નથી. અને એને જાણનારને જ્ઞાન પણ નહીં થાય ને સુખ પણ નહીં થાય. ફાંફા ગમે તેટલા મારે. આહાહા !
પછી કહે છે આત્મામાં જ્ઞાન પણ છે, આત્મામાં સુખ પણ છે. એને જાણનારને એને જે જાણે છે અને જ્ઞાન પણ પ્રગટ થાય છે અને સુખ પણ પ્રગટ થાય છે. આ રીતે ઘણી ઘણી તાત્વિક વાતો ગુરુદેવના પ્રતાપે બહાર આવી ગઈ છે. પણ પ્રયત્ન તો પોતે એકલા હાથે કરવાનો છે. કોઈ એમાં મદદ કરી શકે કે એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યના પરિણામને ફેરવી શકે એવું તો વસ્તુમાં છે જ નહીં. માટે જ્યારે રાગ જ્ઞાનમાં પ્રતિભાસે છે ત્યારે આત્માનું જ્ઞાન રાગને જાણતું નથી. રાગને કરતું તો નથી પણ રાગને જાણતું નથી. અને દુઃખ જ્યારે પ્રતિભાસે છે ત્યારે એ દુઃખને જાણનારું જે જ્ઞાન તે આત્માનું નથી. આહાહા !
આ શાસ્ત્રને જાણનારું જ્ઞાન તે આત્માનું જ્ઞાન નથી. આહાહા ! જ્ઞાન તો એનું નામ કહેવાય કે જેનું હોય તેને જાણીને પ્રસિદ્ધ કરે એનું નામ સમ્યજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. આત્માને છોડીને પરને પ્રસિદ્ધ કર્યા કરે ચોવીસે કલાક, આ ઈન્દ્રિયજ્ઞાન વડે એ જ્ઞાન નથી