Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૨૬
૩૩૩ સાચી વાત લાગે ને આ ખોટી વાત લાગે તો ફેંકી દેજો. બાકી ત્યાં સુધી ઈ સ્વપરપ્રકાશકનું લાકડું છે ઈ સ્વને જાણે ને પરને જાણે, એવો જે પ્રમાણજ્ઞાનનો પક્ષ છે એમાં વિધિ-નિષેધ થઈ શકતો નથી. પ્રમાણજ્ઞાનમાં વિધિ-નિષેધનો અભાવ છે. સ્વપરપ્રકાશક પ્રમાણ જેનું લક્ષણ એવો વ્યવહાર છે.
સ્વને જાણે અને પરને જાણે એ બેયને જાણે એને “અર્થ વિકલ્પ જ્ઞાન પ્રમાણે'' કહેવામાં આવે છે. પંચાધ્યાયીનો પહેલો ભાગ છે, તેની ૫૪૧ મી ગાથા છે અને એક ગાથા ૫૫૮ એ બેય ગાથા આપણે આધાર માટે લેવી છે. ૫૪૧ ગાથા. “અર્થ વિકલ્પો જ્ઞાન પ્રમાણે ઈતી” જેમ પ્રમાણનું લક્ષણ કહેવામાં આવે છે, કે આ પ્રમાણનું લક્ષણ છે સ્વપરપ્રકાશક, સ્વપરને જાણે છે ઈ નિશ્ચય નથી, વ્યવહાર છે. અને એ વ્યવહાર સાચો લાગે તો એ અજ્ઞાન છે. જેમ પ્રમાણનું લક્ષણ કહેવામાં આવે છે કે પ્રમાણ કોને કહેવાય? પ્રમાણજ્ઞાન કોને કહેવાય? એનું લક્ષણ શું? જેમ નિશ્ચયનું લક્ષણ હોય, વ્યવહારનયનું લક્ષણ હોય એમ પ્રમાણનું પણ લક્ષણ છે.
જેમ પ્રમાણનું લક્ષણ કહેવામાં આવે છે કે અર્થ વિકલ્પ જ્ઞાનનું પ્રમાણ હોય છે. અર્થ, | વિકલ્પ, જ્ઞાન અને પ્રમાણ ચાર શબ્દો છે. હવે એ ચાર શબ્દોનો અર્થ સમજાવે છે. અર્થ કોને કહેવાય? અહીં અર્થ નામ સ્વ અને પર પદાર્થો છે. અર્થ એટલે સ્વપરના વિભાગપૂર્વક આખા વિશ્વનું અવભાસન થવું, પ્રતિભાસન થવું, જ્ઞાનમાં ઝળકવું. સ્વપર બેય એક સાથે યુગપ૬ બેય ક્રમે હોય તો નય થઈ જાય. ક્રમની વાત નથી. પ્રમાણમાં અક્રમે એક સાથે બે સ્વપર પદાર્થનું ઝળકવું છે. અર્થની વાત કરી.
સ્વપર વિકલ્પ નામ જ્ઞાનનું તે આકારરૂપ થવું તે છે. આકાર એટલે શેયાકાર. જેવા જોયો છે એવા શેયો જ્ઞાનમાં પ્રતિભાસે છે તેને જ્ઞાનનો આકાર કહેવામાં આવે છે. એ આકાર સ્વરૂપે છે. અર્થાત્ સ્વપરનું જ્ઞાન થવું, સ્વપરનો પ્રતિભાસ થવો તે જ પ્રમાણ જ્ઞાન છે.
સ્વપર બેય એક સાથે દ્રવ્ય પણ છે અને પર્યાય પણ છે. અતીન્દ્રિય જ્ઞાનમય આત્મા છે અને વર્તમાન ઈન્દ્રિયજ્ઞાન પણ છે બેય છે. પ્રમાણમાં બે આવે. અત્યારે તો આપણે જ્ઞાનની પર્યાયનું પ્રમાણ લઈને એમાં વિધિ-નિષેધ ઉતારવાના છે. બાકી દ્રવ્ય પર્યાય સ્વરૂપ આખી વસ્તુ છે, પહેલાં પારામાં એ પણ પ્રમાણ છે. સામાન્ય વિશેષાત્મક આખો આત્મા પ્રમાણનો | વિષય છે. એમાં વિધિ નિષેધ એમ કરવો, કે દ્રવ્ય તે હું અને પર્યાય તે હું નહીં, એમાં દૃષ્ટિનો વિષય આવે છે. અને જ્ઞાનના પ્રમાણમાંથી જો વિધિ-નિષેધ કરે તો આત્માનો અનુભવ થઈ જાય છે. આવશે બધું.
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |