________________
૩૧૮
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
આત્માને પર્યાયથી સહિત માને છે. એ મિથ્યાદર્શન ને મિથ્યાજ્ઞાન છે. તે આચાર્ય ભગવાન પહેલાં પારામાં શ્રદ્ધાનો વિષય બતાવી, એ શ્રદ્ધાનો દોષ નીકળી જાય અને દષ્ટિનો વિષય એના ખ્યાલમાં આવી જાય બરાબર, પછી જો પ્રયોગ કરે તો એને અનુભવ થાય.
એટલા માટે આચાર્ય ભગવાને ફરમાવ્યું કે આ જ્ઞાયકભાવ છે તે જ્ઞાયકભાવમાં, શુદ્ધાત્મતત્ત્વમાં, આશ્રયભૂત તત્ત્વમાં જેમાં અહં કરવું છું એવા સ્વભાવમાં, પ્રમત્ત અપ્રમત્ત દશાઓ નથી. એવો શુદ્ધાત્મા લક્ષમાં લેવા જેવો છે. અને એની ઉપાસના કરવા જેવી છે. ઉપાસના કરવાથી આત્મા શુદ્ધ છે એમ એને અનુભવમાં આવી જાય છે. પણ દૃષ્ટિના વિષયની જેને ભૂલ છે કે આત્મા પર્યાયથી સહિત છે, રાગથી સહિત, ઉત્પાદ વ્યયથી સહિત, બંધ મોક્ષથી સહિત. છે રહિત અનાદિ અનંત રહિત છે, એક સમય માત્ર પણ દૃષ્ટિના વિષયમાં કથંચિત્ નથી. કથંચિત્ સહિત ને કથંચિત્ રહિત એ દૃષ્ટિના વિષયમાં નથી. સર્વથા ભિન્ન છે પર્યાય માત્ર.
બંધ મોક્ષના પરિણામ આત્માથી સર્વથા ભિન્ન છે. કથંચિત ભિન્ન ને અભિન્ન એ વસ્તુમાં નથી. આ વસ્તુ પહેલી એને ખ્યાલમાં આવે, જે ૪૫ વરસ સુધી જે ઉપદેશ આપ્યો ગુરુદેવે, એ ઉપદેશની મુખ્ય ધ્વનિ આ હતી. કે તું તારા આત્માને પરિણામથી ભિન્ન જાણ. પુણ્ય પાપના પરિણામથી તારો આત્મા ભિન્ન છે. શુભાશુભભાવોથી તારો આત્મા ભિન્ન છે. નવ તત્ત્વના ભેદમાં સંવર, નિર્જરા ને મોક્ષ, જે પ્રગટ થાય છે ત્યારે પણ તારો આત્મા એનાથી સહિત નહીં થાય રહિત જ રહેશે. મોક્ષની પર્યાય પ્રગટ થાશે, ત્યારે પણ તારો ભગવાન જે આત્મા છે દષ્ટિનો વિષય, એ આજે રહિત થયો એ અનાદિ અનંત રહિત જ રહેશે તારી શ્રદ્ધામાં, દષ્ટિમાં. સહિતપણે તારી શ્રદ્ધામાં એ આવવાનો જ નથી. કેમ કે વસ્તુ એવી નથી.
પછી સહિતનો પાઠ અમે જ્યારે શેયની પ્રધાનતા આવશે ત્યારે બતાવશું તમને, પણ પહેલાં આ પારામાં જો પરિપક્વતા હશે તો બીજા પારામાં આવશે. આજે બીજો પારો આપણે લેવાનો છે. જ્ઞેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયક જણાય છે. એ બીજો પારો આજે લેવાનો છે. એટલે પહેલો પારો પરિપક્વ થઈ ગયો હોય, તો જ આ બીજા પારાનું રહસ્ય એને ખ્યાલમાં આવશે. અને એ પ્રયોગ કરશે તો સફળ થાશે. બાકી ચાર ચાર, છ-છ, આઠ આઠ કલાક ધ્યાનમાં બેસશે, તો પણ ધ્યેયની ભૂલ છે તો ધ્યાનની ભૂલ છે. ધ્યેયના સ્પષ્ટ જ્ઞાન વિના કદી પણ ધર્મધ્યાન પ્રગટ થઈ શકતું નથી. એટલે પહેલી ધ્યેયની ભૂલ કાઢવાની જરૂર બહુ છે. અને એના ઉપર ગુરુદેવે ખૂબ વજન આપીને આપણને ખૂબ સમજાવ્યા છે. હવે કેટલાક જીવોને એ શ્રદ્ધાનો વિષય બેસી ગયા પછી પણ એને અનુભવ થતો