________________
૩૦૦
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન જાય છે નવું અભેદ. એક જુનું અભેદ ને એક નવું અભેદ. અનંતગુણથી અભેદ આત્મા એ જૂનું અભેદ અનાદિ અનંત. અને સ્વયં જે અભેદ થાય છે તે નવું અભેદ થાય છે સમ્યગ્દર્શન થાય ત્યારે આહા !
અનંતગુણથી અભેદ આત્મા છે તે તો અનાદિ અનંત અભેદ જ રહ્યો છે. તેને અભેદ થવું નથી. સોનું છે તે તો તેના ગુણથી અભેદ છે જ. પણ જે પરિણામ પ્રગટ થાય તે કથંચિત અભેદ નવા થાય છે. તે જ્ઞાનદર્શન ચારિત્રના નવા પરિણામ-વીતરાગી પરિણામ થાય, તે આત્માથી કથંચિત્ નવા અભેદ થાય છે. જૂનું અભેદ અને નવું અભેદ, જૂનું અભેદ દષ્ટિનો વિષય અને નવું અભેદ અનુભવનો વિષય થઈ ગયો. આહાહા ! રાગથી આત્મા અભેદ નથી પણ વીતરાગભાવથી કથંચિત્ આત્મા અભેદ, અતીન્દ્રિય આનંદથી અભેદ થાય છે.
એ કહે છે “અકતૃત્ત્વ શક્તિ અખંડ રીતી ધરે ઈ, યાહી કે ગવેષી'', કર્તા અકર્તાનો તું ખોજી થા. અકર્તા છું અને કર્તા થાય છે. આ શું હશે? એ તો પરસ્પર વિરોધ થયો, કે આ પરસ્પર વિરોધ હોવા છતાં અનુભૂતિના કાળમાં અવિરૂદ્ધપણે જણાય છે. વિકલ્પથી વિરૂદ્ધ દેખાશે. શું કહ્યું? હું આત્મા અકર્તા છું. અકર્તા છું તે તો બરાબર છે, પછી વળી કર્તા થયો શું? તો વિરોધ લાગ્યો. વિરોધ કેને લાગે છે? વિકલ્પ ઉઠાવે છે ક્ષણિક નયપક્ષના તેને વિરોધ લાગે છે. પણ જ્યાં અંદરમાં જઈને અકર્તાની દૃષ્ટિ જ્ઞાયકની દૃષ્ટિ થઈને પરિણમ્યો ત્યારે કર્તા કર્મનું અભેદપણું અનુભવમાં આવે છે. તો અનુભૂતિના કાળમાં વિરોધ મટી જાય છે. આ વિરોધ દેખાતો નથી. અવિરોધપણે વિરોધી ધર્મને એક સમયમાં જાણી લે છે જ્ઞાન. આ અનુભવની કળા ને વિધિ છે આમાં.
એક દીપચંદજી થઈ ગયા છે. તેમણે પંચસંગ્રહ બનાવ્યું છે. અનુભવ પ્રકાશ, ચિદ્વિલાસ બનાવ્યું છે ને ! એ પુરુષે જ આ બનાવ્યું છે. આ સોગાનીજીના દોઢ મહિનાના પત્રવ્યવહારમાં, પત્રવ્યવહાર તો ઘણાં થયા છે. પણ દોઢ મહિનાના પત્રવ્યવહારમાં આ સોગાનીજીએ બે ત્રણ વખત આ વાત દોહરાવી છે. એવી આ વાત એમને સરસ સુંદર લાગી છે તો જ લખે ને! ઈ અંદર લખે છે આવું. પછી આગળ “યાહી કે ગવેષી હોય'' ખોજી. અકર્તા શું? કર્તા શું? કર્તા કર્મનું અનન્યપણું શું? કર્તા કર્મ ક્રિયા ભેદ દેખાતો નથી ઈ શું? ભેદ હોવા છતાં ભેદ ન દેખાય ઈ શું? ગવેષી એટલે ખોજી. ખોજ ! જ્ઞાન માંહી લખી લીજે. આવી વસ્તુની સ્થિતિ છે લક્ષમાં લેજે. યાહી કી લખનીમેં અનંત સુખ ભર્યો હૈ. આ જે લક્ષમાં લેશે તેને અનંત સુખની પ્રગટતા થઈ જશે મોક્ષ થઈ જશે થોડા ટાઈમમાં.
આવો એક જ્ઞાયકપણા માત્ર પોતે શુદ્ધ છે. આ શુદ્ધનયનો વિષય છે. આ વિષય છે ને શુદ્ધનયના ઘણા પ્રકાર છે. શુદ્ધનયનો વિષય ત્રિકાળી દ્રવ્ય પણ છે. એક શુદ્ધનય જ્ઞાનની