________________
પ્રવચન નં. ૨૨
૨૮૭ વિના નિશ્ચય સ્વપરપ્રકાશકનો જન્મ થતો નથી. પછી જ્યારે સાધક અવસ્થામાં બહાર આવે ત્યારે સ્વપરપ્રકાશકનો વ્યવહાર ઊભો થયો કે જાણનારને જાણે અને બીજા પદાર્થોને પણ જાણે. જણાય તેને જાણે તેમ કહે. તો એ જ્ઞાનીનું સ્વપરપ્રકાશક વ્યવહાર એટલે સ્વપરપ્રકાશક બે પ્રકારના જ્ઞાની પાસે છે.
ત્રીજું સ્વપરપ્રકાશક બધા અજ્ઞાની પાસે છે. નિગોદમાં પણ સ્વપર પ્રકાશકની જ્ઞપ્તિ છે. સ્વપરનો પ્રતિભાસ થાય છે. તો એ સ્વપરપ્રકાશક લક્ષણ વ્યાજબી નથી. અસત્ત લક્ષણ છે. સ્વપ્રકાશક લક્ષણથી આત્મા અનુભવમાં આવે છે. ત્યારે અંદરનું સ્વપરપ્રકાશક નિશ્ચય નવું પ્રગટ થાય છે અનંતકાળથી નહીં થયેલો એવો આનંદ આવ્યો જ નહોતો. આવે તો જાણે ને? આ તો આવ્યો ! આવ્યો અને જ્ઞાને જાણ્યો. લક્ષ તો આત્મા ઉપર છે. લક્ષ જ્ઞાનની પર્યાય ઉપર નથી. પરિણામ મારા કર્યા વિના થયા કરે છે અને પરિણામો મારા જાણ્યા વિના જણાયા કરે છે. આનંદ જાણ્યા વિના જણાય છે. આનંદને જાણવા જાય તો દૃષ્ટિ વિપરીત થઈ જાય. અને ન જણાય તો અનુભૂતિ નથી. આનંદ ન જણાય તો સમ્યગ્દર્શન નથી.
હવે એવું સ્વપરપ્રકાશક તો નિગોદમાંય છે. હવે સાંભળને તું. સ્વપરપ્રકાશક લક્ષણ વ્યવહાર છે. દોષવાળું લક્ષણ છે. સર્વ અવસ્થામાં સર્વ જીવોને સ્વપરપ્રકાશક છે. તેનો પંચાધ્યાયી કર્તાએ ૫૫૮ ગાથા લખી છે કે “અર્થ વિકલ્પાત્મક જ્ઞાનમ્' કે સર્વ જીવોમાં આ લક્ષણ રહેલું છે. પણ કોઈ વિશેષ વિશેષ વિષયોની અપેક્ષાએ કોઈ સમ્યજ્ઞાની થઈ જાય છે ને કોઈ મિથ્યાજ્ઞાની રહી જાય છે.
આ થોડોક અભ્યાસ કરવા જેવો છે. થોડોક અભ્યાસ કરે તો લાભ મોટો છે. આમાં એક પૈસાનો ખર્ચ નથી. આમાં ટ્યુશનના પૈસા લાગતા નથી. બીજે ઠેકાણે તો સો રૂપિયા વ્યાખ્યાનમાં જાયને તો ટિકિટ લેવી પડે આ તો અગાઉ સાંભળ્યું હતું તો ! સો રૂપિયાની | ટિકિટ લેવી પડે. પાંચ રૂપિયાની નહીં. સો રૂપિયાની ટિકિટ લ્ય, પછી તો અંદર જાય ને તેના વ્યાખ્યાનમાં બેસે અને મિથ્યાત્વ દૃઢ કરીને બહાર નીકળે.
એકવાર મૂળજીભાઈ કહેતા હતા આપણા સેક્રેટરી, અહીંયા તો કાંઈ ફી નથી અને આ પાથરણા પણ અમારે ગાંઠના, લાઈટ ગાંઠની, પંખા ગાંઠના, આવો રે આવો! આહા!
શું કહે છે? એકવાર આત્માને જાણ. પ્રથમ આત્માને જાણ. એવો પાઠ છે. પ્રથમ તારા શુદ્ધાત્માને જાણ. ભવનો અંત આવશે. આ પરાધીનતા છૂટી જશે. દેહ જ નહીં મળે, અશરીરી થઈ જાઈશ. માટે સ્વપરપ્રકાશક લક્ષણ છે ને તે અવ્યાપ્તિ દોષવાળું છે. જ્ઞાનીને પણ હોય અને અજ્ઞાનીને પણ હોય. સ્વપરપ્રકાશક લક્ષણ અજ્ઞાનીમાય છે