Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૨૨
ર૭૯ થતું નથી. અજ્ઞાની હો, અભવિહો કે નિગોદનો જીવ હો. પણ દ્રવ્ય સ્વભાવતો પરમાત્મારૂપે અંદર બિરાજમાન છે, પરમાત્મા છે ત્રણેકાળ. પરમાત્મા પવિત્ર છે. પરમાત્મા મલિન ન હોય. પરમાત્મતત્ત્વ મલિન ન થાય. પર્યાય તત્ત્વ મલિન થાય પણ તે મલિન પણ વિભાવ છે, એટલે મલિનતાનો પણ અભાવ થઈ, મલિનતાની જગ્યાએ સમ્યગ્દર્શનની પવિત્ર પર્યાય પ્રગટ થાય.
અને પર્યાય દૃષ્ટિથી જોવામાં આવે તો મલિન જ દેખાય છે. એ રીતે આત્માનો સ્વભાવ જ્ઞાયકપણે માત્ર છે. આત્મા જાણનાર જાણનાર જાણનાર માત્ર છે. કરનાર નથી જાણનાર છે. અને તેની અવસ્થા, પર્યાય, દશા, હાલત, પરિણામ પુદગલકર્મના નિમિત્તે. આત્માના નિમિત્તે રાગ ન થાય. પણ પરના નિમિત્તે રાગ થાય તેમ કહેવાનો આશય છે. પરથી ન થાય રાગ. સ્વથીય ન થાય તે પરથીય ન થાય. પણ પોતાનો જ્ઞાતાદૃષ્ટા સ્વભાવ છે તેની ઉદાસીન અવસ્થાનો ત્યાગ કરે છે. આત્મા અજ્ઞાન દશાથી, ત્યારે તેની પર્યાયમાં મલિનતા દેખાય છે. ત્યારે તેનું લક્ષ નિમિત્ત ઉપર હોય છે. ઉપાદાન ઉપર લક્ષ ન હોય.
ઉપાદાન ત્રિકાળી જ્ઞાયક, તેના ઉપર લક્ષ નથી. લક્ષ પર ઉપર જાય છે ત્યારે તેની પર્યાયનો સ્વકાળ છે મલિન થવાનો એ એને નૈમિત્તિક અવસ્થા છે. જૂના કર્મનો ઉદય | નિમિત્ત કહેવાય. પણ હવે નિમિત્ત નૈમિત્તિકને છોડીને ક્ષણિક ઉપાદાનથી જો, તો તે મલિન પર્યાયનું ક્ષણિક ઉપાદાન તેનો સ્વકાળ છે. નિમિત્ત પણ તેમાં નથી. ઉપાદાનમાં નિમિત્ત ન હોય. નૈમિત્તિકમાં નિમિત્ત હોય. નિમિત્ત નૈમિત્તિક સંબંધછોડીને તેની પર્યાયની યોગ્યતાથી જો. આહાહા ! તેની પર્યાયની યોગ્યતાથી પર્યાય થઈ છે મારાથી પણ નહીં ને કર્મથી પણ નહીં. તો એ તેની યોગ્યતા જોવા જાય તત્સમયની તો દૃષ્ટિ દ્રવ્ય ઉપર આવી જાય છે. કર્તબુદ્ધિ છૂટી ને જ્ઞાતા થઈ જાય છે સાક્ષાત.
નિમિત્તનું લક્ષ છોડી દે ઉપાદાનનું લક્ષ કરીને જો તો પર્યાય, તને યોગ્યતા ક્ષણિક ઉપાદાનરૂપે લાગશે. નિમિત્તનો સંગ છૂટી જશે. ઈ પર્યાયનો સંગ આત્મા ઉપર આવશે. તો ક્ષણિક અશુદ્ધ ઉપાદાન હતું તે પલ્ટીને ક્ષણિક શુદ્ધ ઉપાદાન થશે. પલ્ટાવ્યા વગર પલ્ટી જશે. પલટાવે કોણ એને? પર્યાયને કોણ પલટાવે? એ પર્યાય છે.
પર્યાયની દૃષ્ટિથી જોવામાં આવે તો મલિન જ દેખાય છે. પર્યાયથી જો પર્યાય ઉપર નજર રાખ તો પર્યાય મલિન જ દેખાય છે. પણ આમ જોને, આંહી અંદર જો ને. અને દ્રવ્યદૃષ્ટિથી જોવામાં આવે તો જ્ઞાયકપણું તો જ્ઞાયકપણું જ છે, શુદ્ધ જ છે અનાદિ અનંત. પર્યાયમાં મિથ્યાત્વ છે મલિનતા આસ્રવતત્ત્વ. આસ્રવતત્ત્વ છે ત્યારે જીવતત્ત્વ શુદ્ધ છે. આ જૈન દર્શનની વિશિષ્ટતા છે. આ કોઈ દર્શનમાં આ (વાત) નથી. કે કપડાની પર્યાય મલિન
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |