________________
૨૭૪
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
કપડાને ડાઘ લાગે પણ નહીં પણ કપડાની પર્યાય જો માટીના સંગમાં જાય તો પર્યાયને ડાઘ લાગે. પણ પર્યાયને ડાઘ લાગે ત્યારે પણ કપડાને ડાઘ લાગ્યો નથી. કપડું જુદું, કપડાની પર્યાય જુદી, નિમિત્તપણે મેલ, માટી જુદી બધું જુદે જુદું છે. આ દૃષ્ટાંતથી સમજાય. આત્માની વાત સમજાવવી છે.
કપડું છે ને તે મેલું થયું તો બહેનો ધોઈ નાખે ને ? આહા ! તો તે મેલ શેમાંથી નીકળ્યો ? કપડામાંથી નીકળ્યો ? કપડું મેલું થયું જ નથી. વ્યવહારના બધા કથનો છે. ઈ કપડું ખરેખર મેલું થઈ જાય તો ગમે તેટલો સાબુ ને પાણી લગાવે તો નીકળે નહીં. તાદાત્મ્ય સંબંધ તેનો તેની સાથે નથી. મેલને કપડાના સફેદ, સફેદ, સફેદ સ્વચ્છ સ્વભાવ જે પડ્યો છે અંદ૨માં તેની સાથે કાંઈ સંબંધ નથી. હા, મેલી પર્યાય થઈ છે. પર્યાય મેલી થઈ છે તો પાણી ને સાબુ વડે તેને ધોકાવે તો મેલ નીકળી જાય. પર્યાય રહી જાય પર્યાયનો પલ્ટો થાય. પર્યાયનો અભાવ ન થાય. મેલનો અભાવ થાય. પર્યાયનો અભાવ થાય તો તો કપડાનો પણ નાશ થઈ જાય. વાત જરા ઝીણી છે ! પર્યાયમાં લાગેલો મેલ નીકળી જાય. પર્યાય તો પલ્ટીને નિર્મળ થઈ જાય. પર્યાય ક્યાં જાય એની. દ્રવ્ય પર્યાય વિના ન હોય ને પર્યાય દ્રવ્ય
ન
ન
વિનાની ન હોય. પલ્ટો થયો પર્યાયમાં ફેરફાર થયો પર્યાયમાં ફેરફાર થયો પણ પર્યાયમાં ફેરફાર થાય તેથી કપડામાં ફેરફાર ન થાય. કપડું વધારે શુદ્ધ થઈ ગયું હવે. પહેલાં મેલું હતું કપડું. અને મેલ નીકળ્યો તો કપડું શુદ્ધ થઈ ગયું. અરે કપડું તો શુદ્ધ હતું મેલી તો પર્યાય હતી તેની કપડાની, એ મેલ નીકળી ગયો ને પર્યાય એની સ્વચ્છ થઈ તો કહેવાય કે કપડું સ્વચ્છ થઈ ગયું, કપડામાંથી મેલ નીકળી ગયો. વ્યવહારની વાતો વ્યવહારીજનોમાં એમ જ હોય. આવી લાંબી લાંબી વાત કરે તો ચાલે જ નહીં.
કોઈને થાય ને આ શું કહેતા હશે ? આંહીંથી સાંભળીને ટૂંકી વાત કરે કપડાની અંદર મેલ લાગ્યોજ નથી તે તો સફેદ જ છે. પર્યાય મલિન થઈ'તી તો તે મેલનો પર્યાયમાં અભાવ થઈ જાય. આહાહા ! કોણ સમજે ? અને સમજવાની જિજ્ઞાસા હોય તેને બીજો પણ કહે તો સમજી જાય. દ્રવ્યની સામું જો તો પર્યાયની મલિનતા આપોઆપ નીકળી જશે. કાઢવી ન પડે. કાઢવી પણ ન પડે અને તેનું લક્ષ પણ કરવું પડે નહીં. આત્મામાં લક્ષ કરતાં તે મલિનતા નીકળી જાય છે. મલિનતાની જગ્યાએ પવિત્ર પરિણામ દર્શન જ્ઞાન ચારિત્રાણી મોક્ષમાર્ગના પરિણામ પ્રગટ થઈ જાય છે. શુદ્ધતા પ્રગટ થઈ જાય છે. દુઃખ જાય ને સુખ પ્રગટ થાય છે. આત્મિક સુખ પ્રગટ થાય છે.
દ્રવ્યદૃષ્ટિએ તો દ્રવ્ય જે છે તે જ છે દ્રવ્યમાં કાંઈ ફેરફાર થતો નથી. કપડામાં કાંઈ ફેરફાર ન થાય. રંગે મેલું થાય તોય શું ? રંગ કપડા ને ચડતો નથી. રંગ એની એક સમયની