Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૨૧
૨ ૯ તો નિમિત્તનું લક્ષ છૂટી ગયું, તો નૈમિત્તિક ભાવનો અભાવ થઈ ગયો. નૈમિત્તિકનો અભાવ થઈ ગયો તો અહીં જ્ઞાતા થઈ ગયો. તો એ પરિણામ જે થાય તેનો જ્ઞાતા રહે પણ તેનો કર્તા બને નહીં. પરિણામ થયા વિના રહે નહીં, કર્તબુદ્ધિ થાય નહીં. અને જ્ઞાતાપણું રહી જાય. જ્ઞાયકનો જ્ઞાતા થાય તે પર્યાયનો જ્ઞાતા થાય, તે પણ સવિકલ્પ દશામાં. વ્યવહાર જાણેલો પ્રયોજનવાન. પહેલાં તો ક્રોધ ન જ જણાય એકલો જ્ઞાયક જણાય ત્યારે તો અનુભવ થાય. અનુભવમાંથી બહાર આવે ત્યારે કષાય થાય તેનો તે જ્ઞાતા રહે છે, તેનો કર્તા થતો નથી. તેવી અભૂતથી અભૂત વાત છે. દ્રવ્ય પર્યાય બેયને જાણે છે. આહાહા!
પરિણામનું કરવું, પરિણામ મારા કર્યા વિના થયા કરે છે. થાય છે ઈ હકીકત પણ મારા કરવાથી થાય છે તેનો નિષેધ આવી ગયો. નકાર આવી ગયો. પરિણામ મારા કર્યા વિના થયા કરે છે, ત્યાં કર્તબુદ્ધિ ગઈ. જ્ઞાતા થયો તો નિમિત્ત પણ ગયું, નૈમિત્તિક પણ ગયું અને ક્ષણિક ઉપાદાન રહ્યું તેનો જાણનાર રહ્યો. પરિણામ મારા કર્યા વિના થયા કરે છે અને પરિણામ મારા જાણ્યા વિના જણાયા કરે છે બીજો બોલ.
તે કષાયને હું જાણતો નથી કેમકે કષાય ઉપર મારું લક્ષ નથી. “પર લક્ષ અભાવાત્' જ્ઞાનનું ક્રોધ ઉપર લક્ષ ન હોય. એટલે ક્રોધને જાણતો નથી પણ ક્રોધ જણાયા કરે છે જાણે નહીં અને જણાય, જાણે નહીં અને જણાયા કરે છે. એવી સ્થિતિ સાધકની થઈ જાય છે. તો કહે છે કે ક્રોધ નામનું જે ભાવકર્મ છે તેનો ઉત્પાદ સત્ અહેતુક છે. આત્મા તેનો કર્તા નથી અને કર્મ તેનો કર્તા નથી. થાય ત્યારે આત્મા તેમાં નિમિત્ત પણ નથી અને કર્તબુદ્ધિએ થાય ત્યારે તેનું નિમિત્ત કારણ કર્મનો ઉદય છે. આહાહા ! નિમિત્ત નૈમિત્તિક સંબંધ અજ્ઞાનીને હોય. જ્ઞાનીને નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ હોતો નથી. વ્યવહાર જ્ઞાતા જોયના સંબંધમાં આવી ગયો, તે પણ કથંચિત્ સવિકલ્પ દશામાં હોય ત્યારે.
તે પણ રાગને જ્ઞાન નથી જાણતું પણ ઈન્દ્રિયજ્ઞાન જાણે છે. શું કહ્યું? ઝીણી વાત તો છે મારું જ્ઞાન તો મને જાણે. મારું જ્ઞાન મારા આત્માને જાણવાનું છોડી અને રાગને જાણવા જાય તેવો જ્ઞાનનો સ્વભાવ જ નથી. ત્યારે જાણેલો પ્રયોજનવાન આવ્યું તો કોણ એને જાણે છે? એ બુદ્ધિગોચર ગુણને, ગુણ એટલે સમ્યગ્દર્શન નહીં. ગુણ એટલે પર્યાયનું નામ ગુણ કહેવાય. બુદ્ધિગોચર રાગને બુદ્ધિ જાણે છે. મનનો વિષય છે એ, મારો વિષય નથી. આહાહા ! પરને જાણનારું જ્ઞાન ઈ પરનું છે મારું જ્ઞાન નથી. રાગને જાણનારું જ્ઞાન પણ મારું નહીં, રાગ તો મારો નહીં અને રાગ મારા જ્ઞાનનું ય નહીં. મારા જ્ઞાનનું શેય મારો પરમાત્મા ને રાગને જાણનારું ઈન્દ્રિયજ્ઞાન તે પર જ્ઞાન છે પરને જાણે છે તે પર છે. મારો એ વિષય નથી. શેય પણ મારું નથી. શેય તો મારો ભગવાન આત્મા ય છે. આહાહા !
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |