Page Text
________________
૨૬૮
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન પર્યાયમાં આવી તે પણ પર્યાયનો વિશિષ્ટ પ્રકારનો ક્ષણિક ધર્મ છે. તે ઉત્પાદનું વિશેષણ છે. ઉત્પાદ પોતે ક્રોધરૂપે થતો નથી પણ એટલી તેની અંદર ઉપાધિ આવી ક્રોધની ઉત્પાદમાં, તો એ જે ક્રોધ થયો છે તે આત્માથી નહીં ને કર્મથી નહીં. થાય છે હકીકત (છે) થાય ત્યાં સુધી હો, થાય ત્યાં સુધી થાય છે. પણ એ પર્યાયના ષકારકથી ક્ષણિક ઉપાદાનથી એ ક્રોધ થાય છે. જેને ક્ષણિક ઉપાદાન બેઠું તો તેની કર્તબુદ્ધિ ગઈ. - પર્યાયના સ્વકાળે ક્રોધ ઉત્પન્ન થયો છે. હું તેનો કરનારો નથી. અને કર્મથી પણ ક્રોધ થતો નથી પણ ક્રોધનો જ્યારે સ્વકાળ છે, ત્યારે એનું લક્ષ કર્મ ઉપર જ હોય આત્મા ઉપર હોતું નથી. તેથી કર્મને નિમિત્ત કહેવાય અને ક્રોધને નૈમિત્તિક કહેવાય. કર્મને નિમિત્તપણે જાણે અને ક્રોધને નૈમિત્તિકપણે જાણે. જે જાણે તે ક્રોધનો કર્તા બની ગયો. હવે ક્રોધનો અકર્તા કેવી રીતે થાય? જ્ઞાતા કેવી રીતે થાય? કે ક્ષણિક ઉપાદાનથી તેને જો.
આ તો જૈનદર્શનનું હાર્દ છે હાર્દ. ક્રોધ થાય છે તેનો સ્વીકાર કરે છે સર્વજ્ઞ ભગવાન. પર્યાયમાં ક્રોધ થાય છે થાય ત્યાં સુધી. ક્રોધ કાયમ ન થાય જીવની પર્યાયમાં પણ, જીવમાં તો થાય જ નહીં. જીવમાં તો ક્રોધ કોઈ કાળે થયો નથી. પણ પરાશ્રિત પર્યાયમાં ક્રોધ થાય છે થાય ત્યાં સુધી. જ્યાં સુધી તે પર્યાય પોતાના શુદ્ધાત્માનું અવલંબન ન લ્ય ત્યાં સુધી પર્યાયમાં ક્રોધ થાય. પણ ક્રોધ થાય છે તેને નિમિત્તના લક્ષે જોશે તો નૈમિત્તિક દેખાશે. નૈમિત્તિક દેખાશે તો આત્મા તેનો કર્તા થઈ જશે. કેમકે આંહીથી (અંદરથી) તેનું કર્તા કર્મ હોય તો પરથી નિમિત્ત નૈમિત્તિક સિદ્ધ થાય. શું કહ્યું? એકદમ લોજીકથી વાત છે. હું ક્રોધને કરું છું તે જ્ઞાતા સ્વભાવને ભૂલે છે. ઉદાસીન અવસ્થાનો ત્યાગ કરે છે. હું કેવળ જ્ઞાયકનો જ જ્ઞાતા અને પરિણામ થાય તેનો પણ જ્ઞાતા. તેવા બે પણાના જ્ઞાતાથી તે જીવ શ્રુત થઈ ગયો છે. કોઈનો જ્ઞાતા ન રહ્યો. જ્ઞાયકનો ય જ્ઞાતા ન રહ્યો અને પર્યાયનો પણ જ્ઞાતા ન રહ્યો. તો થયો શું? કે હું ક્રોધનો કર્તા અને ક્રોધ મારું કર્મ છે. ક્રોધની જેને કર્તબુદ્ધિ થઈ તેને પરદ્રવ્ય નિમિત્ત હોય તો તે નૈમિત્તિક પર્યાય છે તે તેનું કર્મ થઈ ગયું. હવે ક્રોધના કર્મથી વ્યાવૃત થવું હોય અને જ્ઞાતા થવું હોય તો તેણે શું કરવું જોઈએ કે ક્રોધ મારાથી તો થતો નથી કર્મથી પણ થતો નથી. માટે ક્ષણિક ઉપાદાન એક સમયની પર્યાય સત્ અહેતુક છે. સને કોઈ અપેક્ષા ન હોય.
પહેલાં થવા યોગ્ય થાય છે તેમ નિરપેક્ષથી જો ક્રોધને. ક્રોધ છે તે થવા યોગ્ય થાય છે ન થવા યોગ્ય ક્રોધ થઈ ગયો તેમ છે નહીં અને પરથી પણ નથી અને સ્વથી પણ નથી. થાય છે તે હકીકત અને હવે તે ક્રોધને તું ક્ષણિક ઉપાદાનથી જો તેની પર્યાયની યોગ્યતાથી થવા યોગ્ય થાય છે. તેના સ અહેતુક ક્રોધને છે. અને જો ક્ષણિક ઉપાદાન તને ખ્યાલમાં આવ્યું
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |