Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૨૧
૨૬૭ આત્માનું અવલંબન લેતાં ક્રોધ ન થાય. પણ તે ક્રોધનો ત્યાં સ્વકાળ છે. ક્રોધ તો થાય છે તેના ક્ષણિક ઉપાદાનથી. આત્માથી ક્રોધ થતો નથી અને કર્મથી પણ ક્રોધ થતો નથી. કર્મ ક્રોધ કરાવતો નથી અને આત્મા ક્રોધને કરતો નથી. આત્મા ક્રોધને કરે તો થાય તે વાત સો ટકા ખોટી છે અને કર્મથી ક્રોધ થાય તે વાત પણ સો ટકા ખોટી છે.
સત્ય વાત તો એવી છે કે જ્યારે દ્રવ્યસતુ, ગુણસત અને પર્યાયસત્ તેમ સના ત્રણ પ્રકાર સર્વજ્ઞ ભગવાને વર્ણવ્યા છે. આ જ ક્રોધ નામનો વિકાર છે, વિભાવ છે, કષાય છે પણ સત્ છે. સત્ એટલે તે સમયનું સત્. તે સમયનું તેનું તે પ્રકારે હોવાપણું. તે સમયે તે પ્રકારે પર્યાયમાં ક્રોધનું હોવાપણું. તેનો કાળ પણ ફરે નહીં કે ક્રોધની પર્યાય આઘી પાછી ન થાય. જે સમયે થવાની હોય તે સમયે જ થાય અને જેટલી ડીગ્રીમાં જેટલી માત્રામાં કષાયનાં પરિણામ થવાના હોય તેટલી માત્રામાં જ ક્રોધ થાય. ક્રોધનો કાળ ફરે નહીં અને તેનો ભાવ પણ ફરે નહીં. એવી એક સમયની પર્યાય સત્ અહેતુક છે. તેને સર્વજ્ઞ ભગવાન ક્ષણિક ઉપાદાન કહે છે. સ્થિતિ તો આમ છે. નથી કરતું ત્રિકાળ દ્રવ્ય ક્રોધને કે નથી કરતું કર્મનો ઉદય ક્રોધને અને ક્રોધ થાય છે તે હકીકત છે. જે થાય છે તે આત્માના આશ્રયે થતા નથી પરિણામ. થાય છે પરિણામ પરિણામથી પણ તેમાં નિમિત્ત કારણ આત્મા નથી, તો નિમિત્ત કારણ કોણ છે? કે પરદ્રવ્ય-કર્મનો ઉદય છે તેમાં તે જોડાય છે. જોડાતા થાય છે તે ઉપદેશનું વાક્ય છે અને થાય છે ત્યારે એનું લક્ષ પર ઉપર છે તે સિદ્ધાંતનું વાક્ય છે.
ફરીને-આ અશુદ્ધતાની હજી તો ડેફીનેશન ચાલે છે. અથવા અશુદ્ધતા કેનાથી થાય છે કોણ તેને કરે છે અને કેમ થઈ જાય છે. તેની આ ચર્ચા ચાલે છે. અશુદ્ધપણું પરદ્રવ્યના સંયોગથી આવે છે. જાઓ, ભાવાર્થની પહેલી લીટી છે. અશુદ્ધતા પ્રગટ થઈ તે પ્રગટ થવાનો, તેના કાળક્રમનો કાળ હતો ત્યારે તે થઈ છે ક્રોધની પર્યાય. તેનો ઉત્પાદ ઉત્પન્ન કર્તા ત્રિકાળી ભગવાન આત્મા નથી. પરમાત્મા ક્રોધને ન કરે. પરમાત્મા ક્રોધને કરે તો નિત્ય ક્રોધ કર્યા જ કરે પરમાત્મા, પરમાત્માને ક્રોધ કરવાની શું જરૂર પડી કે ક્રોધ કરે ? કેમ કે ક્રોધ કરે તો તે તો દુઃખી થઈ જાય. તો દુઃખનો ધંધો તો પરમાત્મા કરે નહીં અને ક્રોધ થયા વિના રહેતો નથી.
તો આત્મા તેનો કર્તા નથી તો કોણ તેનો કર્તા છે? કે ચાલો ભાઈ આત્મા તેનો કર્તા નથી તો કર્મ કરે છે. કે ખોટી વાત છે સો ટકા. કર્મથી ક્રોધ થતો નથી. જો કર્મથી ક્રોધ થાય તો પર્યાય પરાધીન થઈ જાય. તો તો ક્રોધ તે કરાવ્યા જ કરે અને આને ક્રોધરૂપે પરિણમવું જ પડે એમ છે નહીં. ત્યારે પણ ક્રોધ થાય છે તે હકીકત છે. ક્રોધ, માન, માયા લોભ આ તો ક્રોધનું નામ રાગ દ્વેષ મોહ મિથ્યાત્વ બધું લઈ લેવાનું. ક્રોધ નામનો કષાય જે અશુદ્ધતા
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |