________________
પ્રવચન નં. ૨૦
૨૬૩
નથી. વ્યવહારની વાત બેસી ગઈ છે એટલે જ્ઞાન બિડાઈ ગયું છે. બિડાતું, બિડાતું બિડાઈ જશે. જો જાગ્યો નહીં ચેત્યો નહીં તો તકલીફ. ચેતી જાય તો જુદી વાત. આત્માનો અનુભવ પણ આ કાળે થાય એટલે આવી સૂક્ષ્મ વાતો, એને સૂક્ષ્મ ઉપયોગ કરીને પકડી શકાય છે. આત્મા સૂક્ષ્મ છે. સ્થૂળ ઉપયોગથી તો તે અનુમાનમાં પણ આવી શકતો નથી. થોડા પામે છે તેનું કારણ આ છે. લાખો કરોડોમાં કોઈક પામે, કો’કમાં પોતાનો નંબર લઈ લેવો હો. હા. બીજા પામે કે ન પામે એની સાથે આપણે કાંઈ સંબંધ નથી.
ચક્ષુ ઇન્દ્રિયના વિષયમાં આવેલા રૂપને ચક્ષુગોચર થયેલા રૂપને, તે ભાવઈન્દ્રિયનો વિષય છે. એ જ્ઞાનનો વિષય નથી. જ્ઞાનનો વિષય નથી ને અતીન્દ્રિયજ્ઞાનનો વિષય નથી. શું કહ્યું આ ? એકલા ચક્ષુઇન્દ્રિયનો વિષય છે. ભાવઇન્દ્રિયનો વિષય છે. ઉપયોગ જેનું લક્ષણ છે તેવા ઉપયોગનો પણ એ વિષય નથી. ભલે પ્રતિભાસે પણ તેનું લક્ષ ત્યાં નથી. આહાહા !
શુદ્ધઉપયોગ થાય તેનો વિષય પણ નથી. ઉપયોગનો વિષય નથી ને શુદ્ધઉપયોગનો વિષય પણ નથી. ઉપયોગનો વિષય શુદ્ધાત્મા પરોક્ષપણે અને શુદ્ધઉપયોગનો વિષય શુદ્ધાત્મા પ્રત્યક્ષપણે અનુભવમાં આવે છે. હું ૫૨ને જાણતો જ નથી તેમાં જાણનાર જણાય જાય છે. હું પરને જાણતો નથી એવા વ્યવહારના નિષેધમાં જાણનારો જણાય જાય છે. અનુભવમાં આવી જાય છે. અનુભવની ગાથા છે ને આ. અનુભવ કેમ થાય ? ચક્ષુગોચર થયેલા રૂપને ચક્ષુઇન્દ્રિય જેને જાણે છે રૂપને, કાળા ધોળાને એને હું જાણતો નથી. હું તો જાણનારને જાણું છું અને પ૨ને જાણતો નથી, પણ જાણનાર મને જણાય છે તેમાં અનુભવ થાય છે. જાણના૨ જણાય છે તેમાં અનુભવ થાય છે અને પ૨ જણાય છે તેમાં અજ્ઞાન ઊભું થાય છે. આહા !
પરિણામને હું કરું છું તેમાં ય અજ્ઞાન અને પરિણામને ને રાગને હું જાણું છું તેમાં પણ અજ્ઞાન. હૈદ્રાબાદમાં કહ્યું ગુરુદેવે-રાગને જે જ્ઞાન જાણે છે તે જ્ઞાન નથી અજ્ઞાન છે. આહાહા ! પણ જાણવું તો સ્વભાવ છે ને ? પણ કેને ? જાણવું સ્વભાવ ખરો આત્માનો પણ કેને જાણવાનો સ્વભાવ છે ? પોતાને જાણે તો અનુભવ થાય ને આનંદ આવે ને સંસારનો અંત આવે. બાકી પરને જાણવા રોકાણો ને કરવા રોકાણો ભૂલ છે.
દીપક તો ઘટપટાદિને પ્રકાશિત કરવાની અવસ્થામાં પણ દીપક છે. ઘટપટ નથી જણાતું દીપક જણાય છે તેમ લે. ઘટપટ જણાય છે તો દીપક નહીં જણાય. દીપક ગાયબ થઈ ગયો તારી દૃષ્ટિમાં. દીવો ન દેખાણો.
એકવાર દૃષ્ટાંત આપ્યું હતું. ફરીથી, એમાં શું વાંધો કાંઈ નહીં પાકું થાય લેશન અત્યારે આવ્યું એટલે. એક ગુરુને પચાસ શિષ્યો હતા-પ્રોફેસર- પ્રોફેસર કહો કે ગુરુ કહો. હવે આ ઇંગ્લીશ શબ્દમાં પ્રોફેસર બાકી ગુરુ. વિદ્યા આપે ઇ ગુરુ કહેવાય. તો એકવાર