________________
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન શબ્દ, એ કર્ણગોચર કર્મેન્દ્રિયનો વિષય છે શબ્દ. શબ્દ આત્મા સાંભળતો નથી. કેમકે તેને કાન નથી. કાન તો નથી પણ તેને ભાવેન્દ્રિયનો પણ અભાવ છે એટલે ભાવઇન્દ્રિય વડે દિવ્યધ્વનિ સાંભળતો નથી. આહાહાહા !
બધોય વ્યવહારનો લોપ થઈ જશે તો સઘળા વ્યવહારનો લોપ થશે તો આત્માનો અનુભવ થશે. તને કાંઈ નુકસાન થવાનું નથી. આહા! તો પછી આ સાંભળવાનો વ્યવહાર જાશે ને આ શાસ્ત્ર સ્વાધ્યાયનો વ્યવહાર ઊડી જશે ને, કે શાસ્ત્ર સ્વાધ્યાય રહી જશે ને એનો પક્ષ છૂટી જશે. સાંભળવાના કાળે ઇન્દ્રિય જ્ઞાનનો ઉપયોગ અને સાંભળશે. પણ હું એને સાંભળીશ નહીં. એટલું તો અંદરમાં જ્ઞાન અને જ્ઞાનનું ભેદજ્ઞાન છે. અતીન્દ્રિયજ્ઞાનમય આત્માથી ઇન્દ્રિયજ્ઞાન વિપરીત છે તેમ લખ્યું છે. વ્યવહાર રત્નત્રયનાં પરિણામ વિપરીત છે કે નહીં ? તેમાં વ્યવહાર જ્ઞાન આવ્યું કે નહીં ? વ્યવહાર જ્ઞાન વિપરીત કે નહીં ? વ્યવહારચારિત્ર પાંચ મહાવ્રતના પરિણામ નિશ્ચય ચારિત્રથી વિપરીત છે. આહાહા ! પાંચ મહાવ્રતના પરિણામ વિપરીત છે. તે બંધનું-દુ:ખનું કારણ છે એ નિર્જરાનું કારણ નથી. આ બહુ ઇમ્પોર્ટન્ટ વાત છે.
ભાવ ઇન્દ્રિય એને જાણે છે ચક્ષુગોચર રૂપને હું જાણતો નથી. ચક્ષુ જેને જાણે છે, ચક્ષુ ઇન્દ્રિય જેને જાણે છે તેને હું જાણતો નથી. રૂપને જાણનાર ચક્ષુ ઇન્દ્રિય છે. બે જ્ઞાન, એકને જાણતું નથી. ભિન્ન-ભિન્ન જ્ઞાનો ભિન્ન ભિન્ન પદાર્થને જાણે છે. જરા કડક વાત છે, સાંભળવા જેવી વાત છે. આ કુંદકુંદની વાણી છે. ૨૦૦૦ વર્ષ પહેલાં મૂળ ગાથામાં છે. એ ચક્ષુગોચર રૂપને આત્મા જાણતો નથી. રૂપ એમ કહેતું નથી કે તું મારી સામે જ અને જાણનાર જાણનારને છોડીને તેને જાણવા જતો નથી. અને જાણનારને છોડીને એને જાણવા જાય તો અજ્ઞાની થઈ જાય છે. પણ જાણવામાં અજ્ઞાની થઈ ગયો? કે હા ! તારો ધર્મ તો તને જાણવાનો હતો. એને છોડીને તું પરને જાણવા ગયો તે અજ્ઞાન થઈ જશે તારું. જોય જ્ઞાયકનો સંકરદોષ આ.
ઈન્દ્રિયજ્ઞાન નહીં જીતાય તો ઇન્દ્રિયજ્ઞાનને જીત્યા વિના મોહ નહીં જીતાય. જનરલી આ કાળમાં, પંચમકાળ છે, બહુધા-મોટાભાગના જીવો અહીંયા જે જન્મે છે તે આત્માના વિરાધક છે. આત્માની વિરાધના કરીને જ અહીંયા જન્મ લીધો છે બધાએ. પછી આરાધક થાય આંહીં તે જુદી વાત. આરાધક અહીંયા થઈ શકે. સમ્યગ્દર્શન થઈ શકે. પણ જે આવ્યા છે ને ઈ આત્માની વિરાધના કરીને આવ્યા છે. એટલે એનું જ્ઞાન બિડાઈ ગયું છે.
જ્ઞાન ઉઘડવાનું, ઈન્દ્રિયજ્ઞાનના ઉઘાડનું પણ નિમિત્ત કારણ સાચા દેવ ગુરુ શાસ્ત્ર છે. તેના યોગમાં પણ આવતો નથી. તેના યોગમાં આવ્યા પછી પણ તેને નિશ્ચયની વાત બેસતી