Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૨૦
૨પ૭ પ્રમાણરૂપ અજ્ઞાન એક વ્યવહારરૂપ અજ્ઞાન. પ્રકાશ જેનાથી તન્મય છે દીપકથી તેથી તેને પ્રસિદ્ધ કરે છે. શેયથી પ્રકાશ તન્મય નથી માટે પ્રકાશ જોયને પ્રસિદ્ધ કરતો નથી. એમ આ જ્ઞાનમાં આવી જા. આહાહા ! દીપકનું દૃષ્ટાંત આપ્યું ને? તેમાં ય પાછું લખે છે પોતે. આહાહા ! આ વ્યવહારના કથન છે ને ઈ સાચા લાગ્યા છે.
જો આમાં લખે છે જેમ દીપક ઘટાપટાદિને પ્રકાશિત કરવાની અવસ્થામાંય દીપક છે. લ્યો દીવો ઘટપટને પ્રકાશે છે એમ તો આવ્યું. પણ તે હજી પૂરું વાંચ્યું નહીં, તે તેની પ્રકાશની અવસ્થામાં પણ દીપક જ છે, એ વાંચ્યું નહીં તે. આહાહા! વ્યવહાર વાંચી લીધો આમાં લખ્યું છે ચોખ્ખું. દીપક ઘટપટાદિને પ્રકાશિત કરવાની અવસ્થામાં, પછી શું છે? કે દીપક જ છે. દીપક, દીપકને પ્રસિદ્ધ કરે છે પણ દીપક ઘટપટને પ્રસિદ્ધ કરતું નથી-ઘટપટને પ્રસિદ્ધ કરે છે તે વ્યવહારનયનું કથન છે. દીપક દીપકને પ્રસિદ્ધ કરે છે તે નિશ્ચયનન્યનું કથન છે. જ્ઞાન પરને પ્રસિદ્ધ કરે છે તે વ્યવહારનું કથન છે. જ્ઞાન જ્ઞાયકને પ્રસિદ્ધ કરે છે તન્મય થઈને તે નિશ્ચયનું કથન છે. જ્ઞાનની ગૂંચ બહુ જબરી, શ્રદ્ધાની ગૂંચ તો હજી ગુરુ પ્રતાપે નીકળે. કેટલાકને હો ! બધાને તો ન નીકળે. પણ આ જ્ઞાનની ગૂંચવણ તેના કરતાં જોરદાર ! આહા! શું પર નથી જણાતું? અમે એકલું પર ક્યાં કહીએ છીએ સ્વપર બેય જણાય છે.
(શ્રોતા : જ્ઞાનપ્રધાન કહેવાય.) હે! જ્ઞાનપ્રધાન નહીં, અજ્ઞાનપ્રધાન. જ્ઞાનપ્રધાન ક્યાં આવ્યું? જેમાં જ્ઞાયક જણાય ઈ જ્ઞાનપ્રધાન કથન કહેવાય. આ જ્ઞાનની ગૂંચ બહુ જબરજસ્ત મોટી છે (તેમાં) એક અનેકાંત અને એક સ્વપરપ્રકાશક. અનેકાંતના ત્રણ પ્રકાર છે. અને સ્વપર પ્રકાશકના ત્રણ પ્રકાર છે. બે જ્ઞાનીના અને એક અજ્ઞાનીનો. અને એક સ્વપ્રકાશક. એમ ચાર બોલ છે. સ્વપ્રકાશક, સ્વપરપ્રકાશક, સ્વપરપ્રકાશક અને સ્વપરપ્રકાશક. ત્રણ પ્રકાર સ્વપર પ્રકાશકના છે. એમાં છેલ્લું સ્વપરપ્રકાશક એ અજ્ઞાનીમાં જાય છે. આહા !
એ જ્ઞપ્તિ છે, સ્વપરનો પ્રતિભાસ છે, એના પક્ષમાં રહી ગયો. વિધિ-નિષેધમાં ન આવ્યો કે પર જણાતું નથી ને જાણનાર જણાય છે, એમ નિશ્ચયના જ્ઞાનની પર્યાયનાં નિશ્ચયનાં પક્ષમાં આવ્યો નથી હજી ! નિષેધ નથી આવતો પરને જાણવાનો. જેમ કરવાનો નિષેધ નથી આવતો ને કર્તબુદ્ધિ રહી ગઈ ને ચાર ગતિમાં રખડે છે. એમ પરને જાણવાનો પક્ષ છૂટતો નથી, જાણે જ છું. આહા! ઈ કોણ જાણે છે? ઇન્દ્રિયજ્ઞાન જાણે છે તું નહીં. તારું જ્ઞાન નહીં. પણ એને કઠણ પડે છે. શું થાય?
દષ્ટાંતમાં સરસ આવ્યું જુઓ ! ઘટપટને પ્રકાશે છે ચોખ્ખું આમાં લખ્યું છે. ઘટપટને
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |