________________
૨૫૮
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
પ્રકાશે છે, તે વ્યવહારનું કથન કે નિશ્ચયનું ? આહાહા ! ઘટપટાદિ પ્રકાશવાની અવસ્થામાં પણ દીપક છે. દીપક ઘટપટને પ્રસિદ્ધ કરે છે ત્યારે દીપક તો દીપક જ છે. દીપક ઘટપટરૂપ ક્યાં થઈ ગયો છે. પોતાને પોતાની જ્યોતિરૂપ શિખાને પ્રકાશવાની અવસ્થામાં પણ દીપક જ છે. જ્યારે એ પ૨પદાર્થ તેમાં નિમિત્ત છે પ્રકાશ્ય.
પ્રકાશક, પ્રકાશ અને પ્રકાશ્ય. આ પરપદાર્થને પ્રકાશ્ય કહેવાય તે નિમિત્ત છે ત્યારે તે પ્રકાશની પર્યાયમાં દીપક જણાય છે. પણ પ્રકાશ્ય જણાતું નથી. તો દીપક ઉપર તમારી દૃષ્ટિ જશે. એમ આ જ્ઞાનની પર્યાયમાં જ્ઞેયાકાર અવસ્થામાં શેયો પ્રતિભાસે છે તે વખતે જો શેયની દૃષ્ટિ રહી ગઈ તો અનુભવ નહીં થાય. અને જ્ઞેયનો પ્રતિભાસ હોવા છતાં હું જ્ઞેયને જાણતો નથી. હું તો જાણનારને જાણું છું. જાણનાર છું ને જાણનાર જણાય છે ને ખરેખર પર જણાતું નથી. તેમાં અનુભવ થાય છે. આ અનુભવની વિધિ છે. આ બીજી વિધિ, આકરી બીજી વિધિ ! આંખે ચોખ્ખું દેખાય છે કે આંખે ચોખ્ખું દેખાય તે જે રૂપ છે રૂપ. કાળું, ધોળું, લાંબુ, ટૂંકું, રૂપો છે ને બધા પદાર્થો જે એ આંખ દ્વારા જણાય છે ચક્ષુ ઇન્દ્રિય. કાઢો-૩૭૩ ગાથા કાઢો.
૫૨૮ પાનું છે. ૫૨૮ પાનામાં ત્રીજી ગાથા છે. અશુભ અથવા શુભરૂપ. આ રૂપ, આ ચક્ષુ દ્વારા રૂપ જણાય છે ને ? કાળું-ધોળું-લાંબુ-ટૂંકું એ પદાર્થોના રૂપો જણાય છે ને ? વ્યંજન પર્યાય, અર્થ પર્યાય જણાય છે ને ? ઈ શેમાં જણાય છે ? અને એને કોણ જાણે છે ? અને એને કોણ નથી જાણતું ? સમયસાર સાંભળવા આવે તેની અમુક પ્રકારે લાયકાત તો આવી જાય છે. આજ ન આવે તો કાલ આવે, શું કહેવા માગે છે આચાર્ય ? આખી જિંદગીમાં સાંભળ્યું નથી અને આ જૂના કાને નવી વાત. જૂના કાને એટલે અનંતકાળથી સાંભળ્યું, પણ આ વાત સાંભળી નથી. એમ આચાર્ય ભગવાને કહ્યું કે હું એવી વાત કહીશ કે આજ સુધી તેં સાંભળી નથી તેનો પરિચય કર્યો નથી ને અનુભવ કર્યો નથી. એવી અપૂર્વ વાત હું તને કહેવા માંગું છું બાકી સામાન્ય વાત તો તેં સાંભળી અનંતકાળથી. અને સંભળાવનારા પણ અત્યારે તને મળશે. અમને ખબર છે પંચમકાળમાં પણ હું કાંઈક અપૂર્વ કહેવા માગું છું. ધ્યાન દઈને સાંભળજે. આ કાને સાંભળી ને આ કાને કાઢી નાંખીશમાં. ન બેસે તો થોડોક ટાઈમ ડીપોઝીટ રાખીને આ વિચાર કરજે. અત્યારે હા ન આવે તો પણ આ વાત કાંઈક સમજવા જેવી કહે છે આચાર્ય ભગવાન. ૨૦૦૦ વર્ષ પહેલાંની મૂળ ગાથા છે. તો સમજવા જેવી છે એટલું તો રાખજે મનમાં તો તારું આજે નહીં તો કાલે કામ થશે.
આ રૂપ-રૂપની વાત ચાલે છે. આંહીથી લીધું છે. કર્મેન્દ્રિય શબ્દ સાંભળે ને પછી આ રૂપ લીધું. પછી ઘ્રાણેન્દ્રિય, પછી રસેન્દ્રિય અને પછી સ્પર્શેન્દ્રિય એમ પાંચ ઇન્દ્રિયના