________________
૨૩૪
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
પર્યાયમાં છે. પર્યાયનું કારણ પર્યાય અને પર્યાયનું કાર્ય પર્યાય છે. કોઈ એને હેતુ નથી. શેયકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી. શેય જણાય છે માટે જાણનાર છે એમ છે નહિ. અગ્નિ છે તો લાકડું બળે છે એમ છે નહિ. અગ્નિ અગ્નિથી અને લાકડું લાકડાથી છે એના માટે ૨૦, ૨૧, ૨૨ ત્રણ ગાથા છે. ઇંધનનું અગ્નિ નથી ને અગ્નિનું ઇંધન નથી. આહાહા !
હવે કહે છે કે શેયકૃત અશુદ્ધતા કેમ તેને નથી. શેયોનો પ્રતિભાસ થાય છે ત્યારે શેય જણાય છે તો અજ્ઞાન થઈ ગયું. શેયકૃત અશુદ્ધતા નથી એનો ખુલાસો ચાલે છે. રાગાદિ અને દેહાદિ જ્યારે જ્ઞાનમાં જણાય છે ત્યારે શેયકૃત અશુદ્ધતા નથી. એનું કારણ કે શેય જણાય છે ત્યારે જાણનાર જણાય છે. જો જાણનાર નથી જણાતો અને જ્ઞેય જણાય છે તો શેયકૃત અશુદ્ધતા અજ્ઞાન થઈ ગયું.
ફરીને, આ લાકડું છે ને એ જ્ઞાનમાં જ્યારે પ્રતિભાસે છે ત્યારે આચાર્ય ભગવાન એમ કહે છે કે તારા જ્ઞાનમાં આ નથી જણાતું. તારા જ્ઞાનમાં જ્ઞાયક જણાય છે. એમ લે અને જો એમ નહિ લઈશ અને આ જણાય છે તો શેયકૃત અશુદ્ધતા થઈ ગઈ એટલે અજ્ઞાન થઈ ગયું. કેમકે જે જ્ઞાન જેનું છે એને ન જાણે એનું નામ અજ્ઞાન. શાસ્ત્રને ન જાણે માટે અજ્ઞાન એવી વ્યાખ્યા નથી. નય, નિક્ષેપ, પ્રમાણ ન જાણે માટે અજ્ઞાન એમ નથી. છ દ્રવ્યને નથી જાણતો માટે અજ્ઞાન એમ નથી. આહાહા ! જે જ્ઞાન જેનું છે એને ન જાણે અને પરને જાણવા રોકાય ગયો એનું નામ અજ્ઞાન છે. આહાહા !
ન
સર્વજ્ઞના કાયદા જુદા જ હોય છે ને ! તો તો અંગુઠા છાપને સમ્યગ્દર્શન ન થાય. પંડિતોને જ બધાને સમ્યગ્દર્શન થાય એમ છે નહિ. જ્ઞાન જેનું છે એને જાણવાનું ભૂલી ને પરને જાણવામાં રોકાય ગયો અનંતકાળથી, એ અજ્ઞાન ચાર ગતિનું દુઃખ આવી પડશે. એમાં આત્મબુદ્ધિ થશે. જ્ઞેયજ્ઞાયકનો સંકરદોષ થશે. જે જ્ઞાન જેનું છે એને જાણવાનું ભૂલીને આ જણાય છે આ જણાય છે એને ભગવાન મિથ્યાત્વ કહે છે. અધ્યવસાન કહે છે. ભ્રાંતિ થઈ ગઈ તને.
અત્યારે તારા જ્ઞાનમાં તારો ભગવાન આત્મા બાળ ગોપાળ-સૌને જણાય રહ્યો છે અત્યારે, અત્યારે જણાય રહ્યો છે. ઈ નિરંતર દર્શન દઈ રહ્યો છે પણ આ દર્શન લેતો નથી. ભડનો દિકરો એવો થઈ ગયો છે એને વ્યવહારનો પક્ષ અને મને પ૨ જણાય છે. પ૨ જણાય છે ન જણાય તો એકાંત થઈ જશે. આહાહા ! આ પર પદાર્થ મારા તો નથી. રાગનો આત્મા કર્તા તો નથી પણ રાગનો આત્મા જ્ઞાતા પણ નથી. આહાહા ! કર્તાનું કર્મ રાગ નહીં ને જ્ઞાનનું જ્ઞેય રાગ નહીં. રાગ કર્તાનું કર્મ તો નથી પણ જ્ઞાનનું જ્ઞેય પણ નથી. આહાહા ! જ્ઞાનનું જ્ઞેય તો પરમાત્મા નિજ આત્મા છે, એ જ જણાય છે બીજું કાંઈ જણાતું