Page Text
________________
૨૩૨
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન એવી રીતે લીંબુની ખટાશ લીંબુને પ્રસિદ્ધ કરે છે. જેમ સૂર્યનો પ્રકાશ સૂર્યને પ્રસિદ્ધ કરે છે ઘટપટને નહિં. કેમકે સામાન્યનું વિશેષ એ જે વિશેષ હોય છે જેનું વિશેષ હોય એને પ્રસિદ્ધ કરે. સૂર્ય સામાન્ય છે એનું વિશેષ એટલે પર્યાય સૂર્ય એટલે દ્રવ્ય અને સૂર્યની પર્યાય પ્રકાશ એ પર્યાય હવે એ જે એનું વિશેષ પ્રગટ થાય છે એ વિશેષ સૂર્યનું છે. એ વિશેષ તો સૂર્ય સાથે સંબંધ રાખે છે. પ્રકાશની પર્યાય તો સૂર્ય સાથે સંબંધ રાખે છે. એ જે જેનું એ વિશેષ હોય એને એ પ્રસિદ્ધ કરે. જેનું વિશેષ ન હોય એને એ પ્રસિદ્ધ ન કરે. મકાનનું વિશેષ નથી. સૂર્યનું વિશેષ છે. પ્રકાશની પર્યાય તો એને પ્રસિદ્ધ કરે છે.
એવી રીતે લીંબુ દાળમાં નાખ્યું તો દાળ ખાટી શાક ખાટું કે એ જે ખટાશ છે એ દાળનું વિશેષ છે કે લીંબુનું વિશેષ છે. ખટાશનો સંબંધ દાળની સાથે છે કે ખટાશનો સંબંધ પર્યાયનો લીંબુ સાથે છે. એ તો લીંબુની અવસ્થા છે એ તો લીંબુને પ્રસિદ્ધ કરે છે. ખટાશ દાળને પ્રસિદ્ધ કરતી નથી એમ જો જાણે તો એ ખટાશ દ્વારા પણ લીંબુ એને ખ્યાલમાં આવી જાય. પણ જો એ ખટાશ દાળની ખટાશ છે એમ જો એને લાગે કે દાળ ખાટી, દાળ ખાટી, દાળ-ખાટી ત્રણ કાળમાં હોય નહિં. દાળ ખાટી લાગે છે એને લીંબુ દૃષ્ટિમાંથી ગાયબ થઈ જાય છે. દૃષ્ટિમાં આવતું નથી. આહાહા ! એમ બે દૃષ્ટાંત આપ્યા.
સામાન્યનું વિશેષ હોય. સામાન્ય હોય અને વિશેષ ન હોય એમ ન બને. દ્રવ્ય હોય અને પર્યાય ન હોય એમ ન બને. આ શેયપ્રધાન કથન છે. દષ્ટિપ્રધાન કથનમાં પર્યાય નથી અને શેયપ્રધાન કથનમાં પર્યાયથી અનન્ય છે, આત્મા ઉપયોગથી. ધ્યેયપૂર્વક શેય એક સમયમાં થાય છે. ઈ વાત થઈ ગઈ છે. પરિણામ માત્રથી સર્વથા ભિન્ન જ્યાં દૃષ્ટિમાં આવ્યો અને અનુભવ થયો ત્યાં નિર્મળ પર્યાયથી કથંચિત્ અભિન્ન એવું જ્ઞાન એને થઈ જાય છે, સમય એક છે.
એવી રીતે જોયાકાર થવાથી તે ભાવને જ્ઞાયક એવું પ્રસિદ્ધ છે જગતને. શેયોને જાણે છે માટે જાણનાર, શેયોને જાણે છે માટે જ્ઞાયક એ વાત જગતને પ્રસિદ્ધ છે. તો પણ આમ હોવા છતાં શેયકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી. જેમ લાકડાની પર્યાયની ઉપાદાનની વાત કરી એને અગ્નિના નિમિત્તની અપેક્ષા નથી. એમ સમયે સમયે આત્માશ્રિત ઉપયોગ પ્રગટ થાય છે સમયે સમયે એને શેયને જાણે તો અહિંયા જ્ઞાન પ્રગટ થાય છે એવી પરાધીનતા જ્ઞાનની પર્યાયને નથી. શેયકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી કે શેયને જાણે તો અહિંયા જ્ઞાન પ્રગટ થાય એમ છે નહિં. આહાહા ! કેમકે એ જ્ઞાન કેમ પ્રગટ થાય છે કે સામાન્યનું વિશેષ છે. અને જે વિશેષ છે એ રાગને પ્રસિદ્ધ નથી કરતું. કેમ કે તે રાગનું વિશેષ નથી. શરીરનું વિશેષ નથી એ જ્ઞાન શરીરને પ્રસિદ્ધ કરતું નથી. શરીરનો પ્રતિભાસ થાય ત્યારે શરીરને જાણતું નથી.
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |