Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૧૮
૨૨૫ એને જાણનાર કોણ છે? એને જાણનાર જ્ઞાન છે. એ જ્ઞાન કેવું છે ને એમાં શું જણાય છે ને જ્ઞાન કોને જાણે છે? એ બધી વાત હવે આમાં કરશે, અનુભવની વાત. આમાં અનુભવની વિધિ છે. શીરો બનાવવાની જેમ વિધિ હોયને, એમ આત્માનો અનુભવ કેમ થાય એની વિધિ છે. અનુભવના વિષયમાં ભૂલ હશે તો અનુભવ નહિં થાય. અનુભવનો વિષય જે ત્રિકાળી દ્રવ્ય છે. એને જો અશુદ્ધ માને ને રાગી માને ને પર્યાય સહિત માને તો એને તો અનુભવ થવાનો અવકાશ જ નથી.
પણ ત્રિકાળ શુદ્ધ હું પરમાત્મા છું, પામર નથી. કર્મનો બંધ મને થયો નથી અને રાગ દ્વેષરૂપ હું કોઈ દિ' પરિણમતો જ નથી જડરૂપે. તેથી હું રાગનો કર્તા થતો નથી. અને દુઃખનો ભોક્તા પણ થતો નથી. બધા જીવની આ વાત છે. નિગોદનો જીવ અત્યારે દુઃખનો ભોક્તા નથી એ જીવ જીવ છે. દુઃખને ભોગવે છે એ જીવ નથી એ અજીવ છે, અનાત્મા છે, એ વાત કહે છે.
દૃષ્ટાંત આપ્યું કે દાહ્યાકાર અવસ્થામાં દાહ્યના આકારે થવાથી બળવા યોગ્ય પદાર્થના આકારે થવાથી અગ્નિને દહન કહેવાય છે. અગ્નિ લાકડા છાણાને બાળે છે એમ કહેવાય છે. એમ અજ્ઞાનીજનો બને છે કહે છે. અગ્નિ લાકડાને બાળતી જ નથી. અત્યાર સુધી કોઈ અગ્નિ એવી નથી કે કોઈ લાકડાને બાળતી હોય. પણ અગ્નિનો સંયોગ દેખીને લાકડાની સ્વભાવ દૃષ્ટિજેને છૂટી ગઈ છે અને સંયોગ દૃષ્ટિથી જોતાં એમ લાગે છે કે અગ્નિથી લાકડું સળગ્યું.
હવે અગ્નિ છે એ સંયોગને તમે ન જુઓ. લાકડાની ત્રિકાળી ઉપાદાન શક્તિ ને ક્ષણિક ઉપાદાન શક્તિથી જોવો. તો લાકડું સ્વભાવે ત્રિકાળ શીતળ છે અને શીતળતા નામનો એમાં ગુણ છે. સ્પર્શ નામનો ગુણ છે તો શીત ને ઉષ્ણ એની પર્યાય થાય. તો એ ત્યાં સુધી લાકડું લાકડારૂપે હતું ત્યાં સુધી તો એ શીત હતું, ઠંડુ હતું. લાકડા ઉપર હાથ મૂકો તો બળે નહીં. પણ એની પર્યાયમાં એની પર્યાયનો સ્વકાળ થયો તો શીત પર્યાયનો વ્યય અને ઉષ્ણ પર્યાયનો ઉત્પાદ. એના ઉપાદાનના કારણથી ઊની થઈ છે પર્યાય. લાકડાને કારણે નહિ અને અગ્નિનું પણ એમાં કારણ નથી. સંયોગથી ન જો. લાકડાના સ્વભાવથી જો.
લાકડાના ત્રિકાળ સ્વભાવને ગૌણ કરીને લાકડાની પર્યાયના સ્વભાવથી જો. લાકડું છે એમાં સ્પર્શ નામનો ગુણ છે. પુદ્ગલમાં સ્પર્શ નામનો ગુણ હોય જ. કોઈ વખતે ઠંડી અવસ્થા થાય ને કોઈ વખતે ઉની અવસ્થા થાય. ઈ એના ગુણધર્મથી થાય છે. એનો જે ગુણ છે સ્પર્શ નામનો, એની જે અવસ્થા ઠંડી ઉની થાય છે એ પોતાથી થાય છે. લાકડું તો ઠંડું છે. એ ઠંડું લાકડું ઉષ્ણ પર્યાયની રચના કરતું નથી અને અગ્નિ જે સંયોગરૂપે છે તે આના
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |