Page Text
________________
૨ ૨૪
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન જેમ દર્પણનું દળ પણ પ્રતિભાસે છે પ્રતિબિંબિત થાય અને દર્પણની સ્વચ્છતામાં અગ્નિ, કોલસા, ઝાડ આદિ બધા પરપદાર્થો જે ભિન્ન છે તે પણ પ્રતિભાસે છે. અભિન્ન તો પ્રતિભાસે પર્યાયમાં, દર્પણની સ્વચ્છ પર્યાયમાં-એનાથી જે અનન્ય અભિન્ન દળ છે એનું અરીસો દ્રવ્ય એ દ્રવ્યની પર્યાયમાં દ્રવ્ય તો પ્રતિભાસે, પ્રતિભાસે અને પ્રતિભાસે. પણ એ ઉપરાંત એ દર્પણની સ્વચ્છ પર્યાયમાં એની સ્વચ્છતા એવી છે કે જે ભિન્ન પદાર્થો હોય એ પણ એમાં પ્રતિભાસે. પણ ભિન્ન પદાર્થ એમાં આવે નહિ. જેમ અભિન્ન દર્પણ એમાં પ્રતિભાસે એમ ભિન્ન પદાર્થ એમાં પ્રતિભાસે.
એને જોનારા બે છે. એક કહે છે કે મને દર્પણ જણાય છે અને બીજો એમ કહે છે કે મારું મોટું જણાય છે. દર્પણની સામે ઊભા રહીને પણ દર્પણ દેખાતો નથી પણ પોતાનું મોટું દેખાય છે, એને દર્પણ તિરોભૂત થઈ ગયો છે. દર્પણનું દર્શન અદર્શન થઈ ગયું છે. દર્પણ દેખાતો હોવા છતાં એને દર્પણ દેખાણો નહિં પણ એને પોતાનું મોટું દેખાયું એમાં, તો એ અજ્ઞાની થઈને બહાર નીકળે છે.
અને બીજો દર્પણની સામે ઊભા રહીને ભલે ચાંદલો કરે પણ દેખાય છે અને દર્પણ. મારું શરીર કે કપાળ દેખાતું નથી, મને તો દર્પણ દેખાય છે. તો તે જ્ઞાની થઈને બહાર નીકળી જાય. દેખાય છે બે. કોઈ તો નિમિત્ત ઉપર લક્ષ કરીને બહાર નીકળે છે અને કોઈ તો ઉપાદાન ઉપર લક્ષ કરીને બહાર નીકળે છે. દર્પણ ઉપાદાન છે અને આ શરીરનો ભાગ પ્રતિભાસે છે તે નિમિત્ત છે. (આ દૃષ્ટાંત થયો.)
એમ આ આત્મા છે, એ અનાદિકાળનો ભિન્ન છે. બે પદાર્થ ભિન્ન ભિન્ન છે. સર્વથા ભિન્ન છે. પરદ્રવ્યથી આત્મા ભિન્ન અને આત્માથી પરદ્રવ્ય ભિન્ન છે. પણ એની અવસ્થામાં સમયે સમયે જ્ઞાન પ્રગટ થાય છે. જેમ સમયે સમયે દર્પણની સ્વચ્છતા પ્રગટ થાય છે. એમ આત્મામાં આત્માને પ્રસિદ્ધ કરનારું જ્ઞાન પણ સમયે સમયે પ્રગટ થાય છે. પણ એની સ્વચ્છતા એવી છે કે એમાં બીજા પદાર્થો પણ ઝળકે છે. રાગાદિ, દુઃખ, શરીર, દેવગુરુ શાસ્ત્ર એ પણ ઝળકે છે.
એ વખતે ભાન ભૂલી જાય છે કે આ જ્ઞાનમાં જ્ઞાયક જણાય છે, તે ભૂલી ગયો અને જ્ઞાનમાં રાગ ને શેય જણાય છે એમ જ્યારે એને ભાસે છે તો જ્ઞાનનું અજ્ઞાન કરી નાખ્યું. અને જે જણાય એમાં એનું શ્રદ્ધાન થઈ ગયું. દેહ જણાય તો દેહ મારો, રાગ જણાય તો રાગ મારો અને આત્મા જણાય તો આત્મા મારો. જણાય પ્રતિભાસ બેનો પણ લક્ષ એકનું થાય છે.
હવે આત્મા આવો છે દૃષ્ટિનો વિષય જે આપ્યો, પર્યાય માત્રથી ભિન્ન અકર્તા છે.
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |