________________
પ્રવચન નં. ૧૮
૨૨૩
શેયનો જ્યારે પ્રતિભાસ થાય છે જ્ઞાનમાં ત્યારે જ્ઞાન એને જાણતું નથી. પણ જ્ઞેય જણાય છે, એવા કાળે શેયનો પ્રતિભાસ જ્ઞાનમાં થાય છે, એવા કાળે જે પ્રતિભાસ થાય છે જ્ઞેયનો તો શેય જણાય છે કે એ વખતે આત્મા જણાય છે. જો જ્ઞેય જણાય છે એમ લાગે તો અજ્ઞાની છે. શેયનો પ્રતિભાસ થાય છે ત્યારે પણ એ પ્રતિભાસ નથી જણાતો પણ જાણનાર જણાય છે તો અંદરમાં આવીને અનુભવ થઈ જાય છે. આ અનુભવની વિધિ બતાવે છે.
શેય રાખવું સામે રાખવું હોં. સામે રાખીને કહેવું કે મને જ્ઞેય નથી જણાતું મને મારો આત્મા જણાય છે. ભેદ અપેક્ષાએ જ્ઞાન જણાય છે. અભેદ અપેક્ષાએ જ્ઞાયક જણાય છે, એમ લેવું. તો લક્ષ જ્ઞેય ઉપ૨થી છૂટી જશે. ઈન્દ્રિયજ્ઞાન રોકાઈ જશે. નવું અતીન્દ્રિયજ્ઞાન પ્રગટ થઈને પ્રત્યક્ષ આત્માનો અનુભવ થશે. આ અનુભવની વિધિ બતાવી. હવે વખત થઈ ગયો. ફરીથી કાલે લેશું. (શ્રોતા :- આ જ વિષય લેવા જેવો છે)
-
પહેલાં શુદ્ધાત્માનું શ્રદ્ધાન તે મેઈન ચીજ છે. પર્યાયથી રહિત છે. હવે પર્યાયથી રહિત તો જગદીશની દુકાનથી તો રહિત જ હોય ને આત્મા. એય જગદીશ ! દુકાન તારી છે. અરે પરિણામથી રહિત છે તો પ૨ પદાર્થથી રહિત હોય એમાં કહેવાનું શું હોય. પર પદાર્થ આત્માના ક્યાં છે ? ચાલો. જિનવાણીની સ્તુતિ બોલો.
3
પ્રવચન નં. ૧૮ અમૃતપ્રભાત એપાર્ટમેન્ટ - રાજકોટ
તા. ૨૪-૭-૯૧
આ શ્રી સમયસારજી પરમાગમ શાસ્ત્ર છે. તેનો પ્રથમ જીવ નામનો અધિકાર તેમાં છઠ્ઠી ગાથા ચાલે છે. છઠ્ઠી ગાથામાં બે પારા છે તેમાં પહેલોં પારો છે, કે આ જે આત્મા છે તે ભગવાન પરિણામ માત્રથી રહિત છે, એ દૃષ્ટિનો વિષય છે, એ ઉપાદેય છે, અવલંબનભૂત છે, આશ્રયભૂત છે તેમાં અહં કરવા યોગ્ય છે. અહં કરે છે પર્યાય ને અહં થાય છે આત્મામાં. જેમ કે આ દેહ મારો, તો દેહ છે તે આત્માથી જુદી ચીજ છે તેમાં અહં કરે છે પર્યાય, આ દેહ મારો, રાગ મારો, કુટુંબ મારું, દેવગુરુશાસ્ત્ર મારા, જગતમાં પદાર્થ બે પ્રકારના છે એક સ્વ અને એક પર.
આ આત્મા એક એવી ચીજ છે કે જેમાં સમયે સમયે આત્માનું જ્ઞાન પ્રગટ થાય છે. ઉપયોગ લક્ષણ છે. એ ઉપયોગમાં સ્વ અને પર બેય પદાર્થનો પ્રતિભાસ થાય છે. દર્પણમાં
