Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૧૬
૨૦૭
વશે પ્રર્વતતા, શું ? શુભ અશુભભાવો નિમિત્ત અને એના નિમિત્તે પુણ્ય પાપની પ્રકૃત્તિ બંધાય છે. ઘાતિ અઘાતિ કર્મની પ્રકૃતિ સંયોગરૂપે બંધાય છે. કોની સાથે બંધાય છે કર્મ, આત્માની સાથે બંધાય છે કે અનાત્માની સાથે ? આત્માની સાથે કર્મનો બંધ કોઈ દી' થાય જ નહીં. થયો જ નથી ને થવાનો પણ નથી. આમ જે જાણે એને પર્યાય પલટી આત્મા સાથે સંબંધ થાય અને પછી પર્યાય સાથે કર્મનો સંબંધ થાય નહીં. નિર્જરા થઈ જાય. બંધના સ્થાને નિર્જરા થવા માંડે. બંધ તો અટકી ગયો, નવો બંધ થાય નહીં અને જૂના કર્મની નિર્જરા એના કારણે થયા કરે. એનું લક્ષ પણ જ્ઞાનીનું એના ઉપર નથી.
પુણ્ય પાપને ઉત્પન્ન કરનાર સમસ્ત અનેકરૂપ શુભ અશુભ ભાવો, આ શુભ અશુભ ભાવો ઉદયભાવ પર્યાયમાં થાય ને, શુભ અને અશુભ, હિંસા અહિંસાના ભાવ, એમ કહે છે કે એ ભાવે પરિણમતો નથી. ‘ન ભવત’ તે રૂપે થતો નથી. સંસ્કૃતમાં શબ્દ છે. ‘ન ભવિત’ શુભ અને અશુભ ભાવ, હિંસા અહિંસાના પરિણામ, પુણ્ય પાપના પરિણામ, તીવ્રકષાય ને મંદ કષાયના પરિણામ, પર્યાયમાં ભલે થાય, પણ આત્મા એ રૂપે થતો નથી. નિજભાવને છોડે નહીં અને પરભાવરૂપે થાય નહીં. તને ભ્રાંતિ થઈ ગઈ છે. ભ્રાન્તિનો સંસાર છે. તેમના સ્વભાવે પરિણમતો નથી.
હવે પંડિતજી બહુ સારો ખુલાસો કરે છે. જ્ઞાયકભાવથી જડભાવરૂપ થતો નથી. આ જડભાવ કહ્યા. દયા, દાન, કરુણા, કોમળતાના પરિણામ, વ્રતના પરિણામ, જાત્રાના પરિણામ, મંદિર બાંધવાના પરિણામ, દેવ ગુરુ શાસ્ત્રની ભક્તિના પરિણામ, પૂજાના પરિણામ જડ છે. ચેતનનો એમાં અંશ નથી. કર્તા કર્મની ૭૨ મી ગાથામાં એ જડભાવ છે આસ્ત્રવો, શુભાશુભ ભાવો જડ, અચેતન છે. એનામાં સ્વપરપ્રકાશક શક્તિ નથી. પોતાનેય ન જાણે ને જાણનારને પણ ન જાણે.
જ્ઞાયકભાવથી જડભાવરૂપ થતો નથી. કોઈ દિ' આત્મા કષાયરૂપે થતો નથી. પર્યાયમાં કષાય હોય ત્યારે પણ દ્રવ્ય કષાયરૂપે ન થાય. પાણી મેલું થાય, એ પર્યાયમાં મેલ આવે પણ પાણી મેલું ન થાય. કહેવાય પાણી મેલું થયું. વ્યવહારીજનો કહે પાણી મેલું થઈ ગયું. આહાહા ! ભેદજ્ઞાન નથી અને જ્યાં પાણી મેલું થઈ ગયું બોલાય. પાણી મેલું થયું, પણ પાણી મેલું ન થાય. પાણીની અવસ્થા મલિન થાય. આહાહા ! એ અવસ્થાને સ્વભાવ દૃષ્ટિથી જો, તો એ મલિનતા માટીની છે. પણ પાણીની પર્યાય પણ મલિન નથી. પહેલાં તબક્કે પાણીની પર્યાય કહીએ. બીજા તબક્કે જાઈએ તો એ અણમળતો ભાવ છે. નિર્મળ પાણીની સાથે મળતો નથી. માટે સામાન્યનું વિશેષ નથી, આ વિશેષ બીજાનું છે. તો કોનું ? કે માટીનું છે. માટીની સાથે મળી જાય છે. માટીની સાથે આમ જોઈએ તો મળે છે.
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |