Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૧૬
૧૯૯
એનાં પડખાં બે છે. એક સામાન્ય પડખું ટકતું અને એક વિશેષ પર્યાયનું પડખું ટળતું, ટકતું અને ટળતું એ બે ભાવ એક પદાર્થમાં એક સાથે એક સમયે રહેલા છે. છતાં ટકે છે તે ટકે છે અને ટળે છે તે ટળે છે. ટકતો ભાવ ટળતો નથી અને ટળતો ભાવ કોઈ દિ’ ટકતો નથી. એવા એક પદાર્થના બે અંશ છે. એક અંશ શુદ્ધ રહી ગયો છે અનાદિ અનંત અને બીજો અંશ અનાદિથી અશુદ્ધ છે. અજ્ઞાની પ્રાણીને શુદ્ધનું ભાન જ્યાં સુધી નથી, ત્યાં સુધી પર્યાયમાં અજ્ઞાન ઊભું થાય છે. દેહ મારો કર્મ મારા, હું કર્મમાં જોડાઉં છું ને મારામાં શુભાશુભ ભાવ થાય છે એમ માને છે. આત્મામાં શુભાશુભ ભાવ થતા નથી. એ પરિણામનો ધર્મ છે. દ્રવ્યનો ધર્મ નથી.
પાણી ગરમ થાય છે એ પરિણામની યોગ્યતા છે એની, એનો ધર્મ છે. પર્યાયે ધારી રાખેલો ધર્મ ઉષ્ણતા, પણ પાણીનો જે મૂળ સ્વભાવ છે, એ તો એ વખતે શીતળ, શીતળ, શીતળ સો ટકા શીતળ છે. એમાં એક ટકો પણ ઉષ્ણતા આવી નથી. એમ દરેક છએ પદાર્થ સામાન્ય વિશેષ સ્વરૂપ છે. સામાન્ય પડખું એક અંશ અને બીજો અંશ ટળતો, પર્યાય અંશ, બે અંશ છે.
એમાં કહે છે કે તે, તે એટલે જે સામાન્ય જ્ઞાયકભાવે અવસ્થિત છે તે, હવે પર્યાયથી જોવામાં આવે તો શું છે ? સંસારની અવસ્થામાં શું છે ? સંસાર અવસ્થાથી જોવામાં આવે, સંસાર એટલે અજ્ઞાન, સંસાર એટલે રાગ, એવી અવસ્થામાં અનાદિ કાળથી એને કર્મનો સંબંધ થયો છે. આઠ પ્રકારના જડ કર્મનો સંબંધ થયો છે, એ કોની સાથે સંબંધ થયો છે કે અશુદ્ધ પર્યાય સાથે સંબંધ થયો છે. એ વખતે શુદ્ધ આત્માની સાથે એનો સંબંધ થયો નથી. એક અંશ નિમિત્ત પડે છે. બીજો અંશ નિમિત્ત થતો નથી. જૂના કર્મના ઉદયમાં આત્મા જોડાતો નથી. દર્શન મોહના ઉદયમાં કે ચારિત્રમોહના ઉદયમાં આત્મા જોડાતો નથી.
પણ જે આત્માના સ્વભાવને ભૂલે છે અને જ્ઞાતા સ્વભાવનો જે ત્યાગ કરે છે સમયે સમયે, એની પરિણતિ કર્મના ઉદયમાં જોડાય છે. જ્ઞાયક પરમાત્મા પોતે જૂના કર્મના ઉદયમાં જોડાતો નથી. જૂના કર્મનો બંધ થયો છે, એ પણ દ્રવ્યના કારણે થયો નથી. શું કહ્યું ? જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત કર્મની સ્થિતિનો બંધ, ઉત્કૃષ્ટ સીતેર ક્રોડા ક્રોડીની સ્થિતિ બંધાય કોઈને, તો કહે છે કે એ સ્થિતિ બંધ કે અનુભાગ બંધ કે પ્રદેશબંધ‚ કે પ્રકૃત્તિબંધ એ ચાર પ્રકારના બંધમાં પરમાત્મા કારણ થયો નથી. અને પર્યાયમાં બંધ છે એ હકીકત છે. અજ્ઞાનીને પર્યાયમાં કર્મનો સંબંધ થયો છે એ વાત સાચી છે.પણ એ વખતે જ્યારે પર્યાયને કર્મનો સંબંધ થયો છે, તે જ સમયે પર્યાયથી ભિન્ન પરમાત્માને એ કર્મનો સંબંધ થયો નથી. જૂના કર્મના ઉદયમાં જોડાતો નથી અને નવા કર્મને બાંધતો નથી. અને નવા કર્મ બંધનું શુભાશુભ
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |