________________
પ્રવચન નં. ૧૫
૧૯૭ ઉગે બધાને દેખાય, ઓલા ઘુવડને ન દેખાય, એવા પક્ષી થાય છે. રાત્રે, એની આંખ બંધ થઈ જાય છે. રાત્રે ખુલે, દિવસમાં એની આંખ બંધ હોય. સૂર્યદેખાય નહીં. એમ આ ભગવાન આત્મા પ્રત્યક્ષ છે એ અજ્ઞાનીને દેખાતો નથી. આંખ ઉઘાડતો જ નથી. આમ આ બહારની આંખ ઉઘાડી, પણ આ અંદરની ચક્ષુ ઉઘાડતો નથી. ઉઘાડે તો દેખાય એવો પ્રગટ છે. આહાહા !
દર્શન દેવા તૈયાર છે પણ દર્શન લેતો નથી. દેવા તૈયાર છે એને ટપાલ ન લખવી પડે, એપોઈન્ટમેન્ટ ન લેવી પડે. ટપાલ કે તાર કે ટેલિફોન ન કરવો પડે કે મારે તમારા દર્શન આ ટાઈમે કરવા છે, ક્યારે હું આવું? એમ આત્માને, ટપાલ લખવી ન પડે. હું તો પ્રગટ જ છું.
જ્યારે તું જો, ત્યારે તને દર્શન હું આપીશ ને તું દર્શન લઈશ. આહાહા ! હું ના નહીં પાડું મોટું નહીં ફેરવું.
કાયમ માટે પ્રત્યક્ષ છે. સ્પષ્ટપ્રકાશમાન જ્યોતિ છે. અંધારું નથી આત્મામાં, આત્મામાં અંધારું નથી થયું. અજ્ઞાનમાં અંધારું થઈ ગયું છે. આત્મામાં અંધારું થાય જ નહીં. અજ્ઞાનમાં પ્રકાશ હોય જ નહીં. અજ્ઞાનમાં કોઈ દિ' પ્રકાશ થાય જ નહીં. કાયમ અંધારું જ હોય અજ્ઞાનમાં. અજ્ઞાનમાં આત્મા ન જણાય અને ભગવાન આત્મામાં કોઈ દિ' અંધારુ થાય નહીં. આહાહા ! સ્પષ્ટપ્રકાશમાન જ્યોતિ, ઝળહળ જ્યોતિ છે. એવો જે જ્ઞાયક એક ભાવ છે, આ જ્ઞાયક ભાવના ગાણા ગાયા. આ શુદ્ધ આત્માના ગાણા ગાયા.
આ શિષ્યના પ્રશ્નનો ઉત્તર આપ્યો, કે ભગવાન આત્મા અનાદિ અનંત છે અને નિત્ય ઉદ્યોતરૂપ છે અને પ્રત્યક્ષ પ્રકાશમાન જ્યોતિ છે. એવો જે શુદ્ધાત્મા, જ્ઞાયક એક ભાવ છે. ચાર ભાવનો પરિહાર થઈ ગયો. જીવ એકરૂપે હોય. પરિણામ અનેકરૂપે હોય. એકની સામે અનેકનો નિષેધ કર્યો. એક કહ્યો ને તેમાં અનેક પર્યાયનો નિષેધ કરી નાખ્યો કે કોઈ જીવ નથી. એ અજીવ છે. એક જીવ ને બાકી બધું અજીવ. એ જીવ એટલે જીવ નહીં એમ. જે એક જ્ઞાયભાવ છે. હવે એ એક પડખું કહ્યું, હવે બીજા પડખાંની વાત કરશે. ટાઈમ થઈ ગયો.
સંસારની અપેક્ષાએ શું છે એનું જ્ઞાન કરાવશે. સંસારની અપેક્ષાએ જ્ઞાન કરાવશે, પણ સંસારી આત્મા થતો નથી, એમ કહેશે. એમ કહેવા માટે સંસારનું જ્ઞાન કરે છે, કે પર્યાયમાં સંસાર છે, પણ સંસારરૂપે આત્મા થતો નથી. આહાહા ! એવો ને એવો રહેલો છે આત્મા. પર્યાયમાં સંસાર પ્રગટ થાય પણ એ સંસારમાં આવે નહીં. નથી કહેતા, દીકરીઓ બ્રહ્મચારી થાય, પ્રતિજ્ઞા લે છે. અમારે સંસાર માંડવો નથી, એમ કહે ને. આહાહા ! દીક્ષા આપો અમને બ્રહ્મચર્યની. એમ ભગવાન આત્મા, બ્રહ્મચારી છે. એ સંસારમાં આવતો જ નથી. સંસારી થતો જ નથી. એવી વાત અપૂર્વ બીજા પડખાંની કરીને એમાંથી પણ આત્મા કાઢશે.