________________
૧૭૪
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન પરિણામનો પ્રશ્ન પૂછ્યો નથી.
પહેલો પ્રશ્ન છે કે શુદ્ધાત્માનું સ્વરૂપ શું? જીવ તત્ત્વનો પ્રશ્ન પૂછ્યો છે નવતત્ત્વમાં. નવતત્ત્વમાં પહેલો નંબર જીવ તત્ત્વ છે. તે જીવના બે ભેદ છે. નિશ્ચય જીવ અને વ્યવહાર જીવ દસ પ્રકારના પ્રાણથી જીવે તેને વ્યવહાર જીવ કહેવામાં આવે છે. તે મારો પ્રશ્ન નથી. મારે તો નિશ્ચય જીવનું સ્વરૂપ સમજવું છે. દસ પ્રકારના પ્રાણ તો નાશવાન છે. તેનો તો અભાવ થાય છે, માટે તે જીવનું ખરું સ્વરૂપ નથી. મને તો તેનાથી જુદો આત્મા શું છે તે બતાવો. શુદ્ધ આત્માનો પ્રશ્ન છે. ધ્યાન રાખજો.
એક પ્રશ્ન શુદ્ધાત્માનો છે કે જેનું સ્વરૂપ જાણવું એટલે અનુભવવું જોઈએ. જાણવું એટલે જાણવું નહીં. શાસ્ત્ર જ્ઞાનથી માત્ર જાણવું નહીં. જાણવું અનુભવથી તે આત્મા શુદ્ધાત્મા કેમ દૃષ્ટિમાં આવે? દૃષ્ટિમાં આવીને તેનો અનુભવ મને કેમ પ્રત્યક્ષ થાય? તે બે મારા પ્રશ્ન છે. શુદ્ધાત્મા શું? અને તેનો અનુભવ કેમ થાય? આ બે પ્રશ્ન સોનગઢના સંતને લાયક જીવે કર્યા'તા. અને ૪પ વર્ષ સુધી ધોધમાર આ બે વાત ચાલી. બીજી વાતો આવે. સમજી ગયા? આ કચોરી ને ભજીયા ને ઊંધીયું પીરસે પણ રુચિવાન જીવની તો લાડવા ઉપર નજર હોય. આહાહા! મારે તો શુદ્ધાત્માનું સ્વરૂપ સમજવું છે. કોઈ કોઈ વખતે તેમ બને કે દૃષ્ટાંત આપીને દૃષ્ટાંત લંબાઈ જાય તો લાયક જીવને એમ લાગે કે હવે ક્યારે આ દૃષ્ટાંત પૂરું થઈને ક્યારે શુદ્ધાત્માની મૂળ વાત શરૂ થાય પાછી.
સમજાવવા માટે તો અનેક પ્રકારના દૃષ્ટાંત આપવા પડે. અજ્ઞાની સમજે નહીં શું થાય? એને કરુણા છે. આહા ! કરુણાની મૂર્તિ હતાં તે કરુણાની પ્રતિમા હતી તે અને તે પણ મિત્ર હોય કે કોઈ વેરી હોય અમે તો બધાને ભગવાન કહીએ છીએ એવો પુરુષ પાક્યો ! હવે તેવો પુરુષ પંચમકાળમાં થશે કે નહીં તે એક પ્રશ્ન મોટો છે. ન થાય એમ તો ન કહી શકાય આપણાથી પણ થશે કે નહીં તે એક મોટો પ્રશ્ન છે. એટલી સ્પષ્ટતા તે કરી ગયા છે. તેને સોનગઢમાં શિષ્યએ પૂછ્યું, કે પ્રભુ! શુદ્ધાત્માનું સ્વરૂપ શું? તેનો અનુભવ કેમ થાય ? ખુશી ખુશી થઈ ગયા. આહાહા ! આવો મારો શિષ્ય અથવા શિષ્યો એક વચન ન લેવું આપણે બહુવચન લેવું. આવા મારા શિષ્યો ! શુદ્ધાત્માનું સ્વરૂપ પૂછે છે? એને તો ભર્યું'તું અંદર-કોઈ પૂછનાર ન હતો, પૂછનાર નહતો. જ્યાં પૂછનાર મળ્યો ધોધમાર વાણી ખરી...આહા !
બે જ વાત કરી છે. અમે તો બે જ વાત સાંભળી છે સોનગઢમાં, શુદ્ધાત્માનું સ્વરૂપ શું અને તેનો અનુભવ કેમ થાય? બીજી વાત ભલે આવતી'તી પણ અમારું લક્ષ ત્યાં નહોતું. અરે જેનું લક્ષ માત્ર શુદ્ધાત્મા, આ ભવમાં મારે સમજવો છે તેમ હોય, અરે તેને માનસિક