________________
૧૫૪
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન જણાય છે. તો ત્યાં જ્ઞાનનું જ્ઞાનત્વ પ્રગટ થઈ ગયું. મોક્ષમાર્ગમાં આવી ગયો. આનંદનો અનુભવ તેને વર્તે છે સવિકલ્પ દશામાં. કેમકે શેયાકાર અવસ્થામાં જાણનાર જણાય રહ્યો છે. હર હાલતમાં, સમયે સમયે સવિકલ્પ દશા હો કે નિર્વિકલ્પ, ઊંઘમાં હો કે જાગ્રત અવસ્થામાં હો. શેયાકાર અવસ્થામાં જાણનાર જણાય જ રહ્યો છે.
કારણ કે શેયાકાર અવસ્થામાં શેયો જ્યારે જણાય છે એવી અવસ્થાના કાળમાં, ઈ રાખ્યું, ઈ રાખ્યું, ઈ વખતે શું છે? સવિકલ્પદશા છે પણ ઈ વખતે શું છે? શેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જે જણાયો, “જ્ઞાતઃ' શબ્દ છે ને એનો અર્થ કર્યો. “જ્ઞાતઃ” જ્ઞાયકપણે જણાયો. એનો અહીંયા અર્થ કર્યો કે જ્ઞાયકપણે જે જણાયો. અહીંયા જે શબ્દ ઉમેર્યો. જ્ઞાયકપણે “જે જણાયો, જાણનારપણે જે જણાયો, હું તો જાણનાર છું એમ જણાયો.
હવે સવિકલ્પ દશામાં જાણનારપણે જણાયો, તે સ્વરૂપ પ્રકાશનની અવસ્થામાં પણ, જ્ઞાયક જ છે. હર હાલતમાં જ્ઞાયક જાણનાર જણાય છે. હર હાલતમાં હર સમયે એનું જે જ્ઞાન અતીન્દ્રિય પ્રગટ થઈ ગયું છે. એ અતીન્દ્રિય જ્ઞાનમાં તો જાણનાર જણાય છે. ભલે પરનો પ્રતિભાસ લોકાલોકનો હોય, હો તો હો, પ્રતિભાસનો નિષેધ થઈ શકતો નથી કેમ કે સ્વચ્છતા છે. દર્પણમાં સો પદાર્થ પ્રતિભાસે, પ્રતિભાસનો નિષેધ નથી. પણ એ દર્પણમાં મોર જણાય છે, પોપટ જણાય છે, કે શું જણાય છે? કે દર્પણની સ્વચ્છતા જણાય છે. પછી કહે દર્પણ જ જણાય છે. પહેલાં કહે દર્પણની સ્વચ્છતા જણાય છે, પછી કહે દર્પણ જ છે, એટલે સદ્ભુત વ્યવહારનો ભેદ હતો તે કાઢી નાખ્યો. ઓલું જણાતું નથી મોર, પોપટ જણાતા નથી. અગ્નિ જણાતી નથી, પણ સ્વચ્છતા જણાય છે દર્પણની. પછી કહે દર્પણ જણાય છે. દર્પણ તો દર્પણ જ છે. ઈ મોરની અવસ્થાના કાળે, મોરનો પ્રતિભાસ થાય છે એ વખતે તમે દર્પણની સામું જુઓ, બે જીવ સામે રાખવા, બે જીવ છે, જુએ છે, એક કહે છે કે આમાં મોર છે, બીજો કહે છે કે દર્પણ તો દર્પણ છે. પદાર્થ એક છે. પદાર્થના પ્રતિભાસમાં તફાવત છે.
મુંબઈ હું ગયોને અહીંથી શરૂઆતમાં, ત્યારે આ દાખલો આપતો'તો ત્યાં હાફુસ કેરી આવવા માંડી સો રૂપિયે ડઝન તે વખતે, શરૂઆતમાં સો રૂપિયે ડઝન. તો ટેબલ પર પીળી ફર્સ્ટ ક્લાસ કેરી પડી હતી, રકાબીમાં ડીશમાં. શ્રીમંત માણસોને ઘેર તો કેરી હોય ને. ત્યાં તેની સામે દર્પણ રાખ્યો. માને કહે આમાંથી કેરી આપ કે બેટા એમાં કેરી નથી. ઈ તો દર્પણ છે, કે ના મારી સગી આંખે હું જાઉં છું કે આમાં કેરી છે, પણ નથી. સમજે નહીં. પછી કહે તો લઈ લે કેરી, લઈ લે આમ હાથ માર્યો, હાથ માર્યો હાથમાં લાગ્યું. મા માં શું થયું? કે આમાં કેરી નથી કે ઈ તો હું તો તને કહેતી'તી. બેટા તને ભ્રાંતિ થઈ ગઈ. કેરીનો પ્રતિભાસ