Page Text
________________
૧૪૯
પ્રવચન નં. ૧૨ સમજાવ્યું કે શેયને જાણે છે. જાણે છે ક્યાં? વાહ! ખુશ થયો.
અહીંયા પરને જાણવાનો પક્ષ છે ઈ છોડાવે છે, પરને કરવાનો પક્ષ છોડાવ્યો પહેલાં પારામાં. કેમકે પર્યાયથી રહિત છે માટે પર્યાયનો કર્તા નથી. તેમાં દ્રવ્યનો નિશ્ચય આવ્યો. હવે આ પર્યાયનો નિશ્ચય આપે છે. ભલે પર્યાયમાં પર જણાય, ભલે અગ્નિને લાકડાનો યોગ હોય અને બળતા લાકડાને અગ્નિનો યોગ હોય. સ્વયં બળતા લાકડાને અગ્નિનો યોગ હોય. સ્વયં બળતા લાકડાને અગ્નિનું નિમિત્ત છે ઉપસ્થિતિ છે. એની ઉપસ્થિતિમાં શીત પર્યાયનો વ્યય થઈને ઉષ્ણ પર્યાયપણે લાકડું પોતે પરિણમે છે. અગ્નિથી નિરપેક્ષ ઈ હો. અગ્નિ એને અડતી નથી. અગ્નિ અડી જાય તો અગ્નિનો નાશ થઈ જાય બેય એક થઈ જાય. (શ્રોતા :- દહન ને દાહ્ય બે પદાર્થ ન રહે) બે પદાર્થ જુદા છે. આહાહા !
એમ જોય અને જ્ઞાયક જુદા છે. શેય શેયમાં છે, જ્ઞાયક જ્ઞાયકમાં છે. શેયાકાર થવાથી તે ભાવને જ્ઞાયકપણું પ્રસિદ્ધ છે, શેયને જાણે છે, જોયાકાર થવાથી તે ભાવને જ્ઞાયકપણું પ્રસિદ્ધ છે. આત્મા કોને કહેવો? કે જાણે તેને આત્મા કહેવાય પણ ઈ પરને જાણે તેને આત્મા કહેવાય, એમ સમજાવવા માટે વ્યવહાર દ્વારા શરૂઆત કરી. કેમ કે સીધું જાણનારને જાણતો નથી તો જાણનારને જાણતો નથી ને જાણનારને કરનાર માન્યો છે એટલે કર્તબુદ્ધિ છોડાવવા માટે જાણનાર કહ્યો અને પરને જાણે છે અને આત્મા કહ્યો, એ વાત જગતને પ્રસિદ્ધ છે. એક વાત જગતને પ્રસિદ્ધ છે કે આત્મા પરિણામને ને પરને કરે છે ઈ જગતને પ્રસિદ્ધ હતી. ઈ વાત છોડાવી કે આત્મા જ્ઞાયક જાણનાર છે કરનાર નથી. અકર્તા છે આત્મા એ વાત કરી. અને કરે તો પોતાના જ્ઞાનને કરે પણ ભેદને ઉત્પન્ન ન કરે, ઈ પ્રમત્તઅપ્રમત્ત કે શુભાશુભભાવને ન કરે.
અહીંયા કહે છે કે શેયાકાર અવસ્થા થવાથી, શેયને જાણે છે તેથી આત્માને જ્ઞાયક એવું નામ પ્રસિદ્ધ છે. જ્ઞાયક જ્ઞાયકને જાણે છે માટે જ્ઞાયક નામ પ્રસિદ્ધ છે એ કોઈ સમજે જ નહીં. અને એ નિશ્ચયનું સ્વરૂપ સમજાવી શકાતું જ નથી. એ તો વ્યવહાર દ્વારા સમજાવી શકાય છે. પણ વ્યવહારનય અનુસરવા યોગ્ય નથી. શેયને જાણે છે માટે જ્ઞાયકપણું નામ પ્રસિદ્ધ છે, પણ એ જે વ્યવહાર કહ્યો એ વ્યવહાર અનુસરવા યોગ્ય નથી. એ શેયને જાણે છે માટે આત્માને જ્ઞાયક કહેવામાં આવે છે, એ વાત પ્રસિદ્ધ છે, પણ એ વ્યવહાર અનુસરવા યોગ્ય નથી, તે છોડવા યોગ્ય છે એ વ્યવહાર જાણીને ત્યાંથી વ્યાવૃત થવા યોગ્ય છે એમ કહે છે.
આ મૂળ વાત છે. આ બેય પારા મૂળ છે. આ અનુભવની વિધિ બતાવે છે. દૃષ્ટિનો વિષય આવ્યા પછી જીવને અનુભવ થતો નથી, ઈ અહીંયા ભૂલે છે. આત્મા પરને જાણે
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |