Page Text
________________
૧૨૯
પ્રવચન નં. ૧૦ લોભનો એ જડકર્મનો અનુભાગ છે. એ ઉદય જડ કર્મમાં આવે છે ક્રોધનો અને એ ઉદય જ્ઞાનની સ્વચ્છ પર્યાયમાં જણાય છે અજ્ઞાનીને, એ સ્વચ્છ પર્યાયમાં જણાય ત્યારે જ્ઞાનને ભૂલીને હું ક્રોધી એમ ક્રોધમાં એકત્વ કરે છે. અને એકત્વ કરીને શુભાશુભભાવે પરિણમે છે. તો પણ ભગવાન આત્મા એ રૂપે થતો નથી. ચેતન મટીને જડરૂપે થતો નથી. ““જડ ભાવે જડ પરિણમે ચેતન ચેતન ભાવ” ઈ આ. ચેતનપણું છોડતો નથી આત્મા. કેમકે શુભાશુભ ભાવમાં ચેતનતાનો અભાવ છે. જડ પ્યોર જડ છે અજ્ઞાન આ જે વાત છે ને એ બહુ રહસ્યવાળી વાત છે.
છેલ્લી લીટીમાં આ વાત છે જે વાત મેં પહેલાં કરી તે છેલ્લી લીટીમાં છે. તે જ સમસ્ત અન્ય દ્રવ્યોના ભાવોથી ભિન્ન, એમાં છે ઈ. એક અજીવ સંબંધે ભાવ કર્મ અને એક જીવ સંબંધે ભાવ કર્મ બે પ્રકારના ભાવ કર્મો છે. એક જીવ મિથ્યાત્વ અને બીજું અજીવ મિથ્યાત્વ. જેમ જયસેન આચાર્ય ભગવાને બે ભાવ લીધા છે તેમ અમૃતચંદ્રાચાર્યે પણ બે ભાવ લીધા છે.
હવે પૂર્વે અજ્ઞાનભાવે કર્મ બંધાણા તેમાં ક્રોધ માન માયા લોભ મોહ આદિના રસો છે ઈ તો કર્મનો બંધ થઈ ગયો છે. ઉદયકાળે એ પ્રગટ થાય છે કષાય. કષાય પર્યાય પરિણત પુદ્ગલ જડ દ્રવ્યકર્મ. એ દ્રવ્યકર્મનો ભાવકર્મ તેમાં અનુભાગ છે તેમાં તેનો પ્રતિભાસ જ્ઞાનમાં થાય છે એ જ્ઞાનની સ્વચ્છતા છે. ઉપયોગ પ્રગટ થાય છે. અજ્ઞાન પ્રગટ નથી થતું. તે ઉપયોગમાં દ્રવ્યકર્મનું ભાવકર્મ જણાય છે. જાણવાના કાળે હું જ્ઞાન ને આ જોય એવા ભેદ વિજ્ઞાનથી શૂન્ય હોવાના કારણે તે શેયને પોતાપણે માને છે. પોતાપણે માને ત્યારે એને નિમિત્ત કહેવાય. શેયપણે જાણે તો તો અહીં જ્ઞાન થઈ જાય.
છે તો શેય. ક્રોધનો ઉદય પણ શેય છે, નિમિત્ત નથી. પણ તેને નિમિત્ત નામ ક્યારે અપાય કે અહિં જ્યારે હું ક્રોધી એવા નૈમિત્તિક ભાવે પરિણમું, જો નૈમિત્તિક ભાવ પ્રગટ થાય ત્યારે તેને નિમિત્ત કહેવાય. જો નૈમિત્તિક ભાવ પ્રગટ ન થાય તો તેનું નામ નિમિત્ત નથી. તો એનું નામ જોય થઈ જાય છે. આ એકદમ સૂક્ષ્મ સંધિ છે. સંસાર અવસ્થા કેમ પ્રગટ થાય છે અને આ સૂક્ષ્મ વાત જેને ખ્યાલમાં આવે તેને ભાવકર્મ, દ્રવ્યકર્મના જ પરિણામ છે. અને મારામાં તો જ્ઞાન થાય છે. એવું ભેદજ્ઞાન થઈને અનુભવ થાય.
આત્મામાં રાગાદિ થતા જ નથી. રાગાદિ બીજે થાય છે. બીજે થતા રાગાદિ જ્ઞાનમાં જણાય છે, જ્ઞાનમાં આવતા નથી. જેમ ખાટા મીઠા પદાર્થો જ્ઞાનમાં જણાય છે પણ કાંઈ ખાટા મીઠા ભાવો જ્ઞાનમાં આવતા નથી. જ્ઞાન ખાટું થાય છે? જ્ઞાન મીઠું થાય છે? જ્ઞાન કડવું થાય છે? નહિં. જ્ઞાન તો જ્ઞાન છે. હવે ખાટા મીઠા જે પદાર્થો એ પદાર્થોનો જે અનુભાગ એનું નામ રસ છે, તે જ્ઞાનપદમાં જણાય છે. એ જાણવાના કાળે ઠીક અઠીકની
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |