Page Text
________________
૧૨૮
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
વર્તમાન અવસ્થા, જીવ તો જોડાતો જ નથી. પણ તેની અવસ્થા કર્મના ઉદયના કાળે તેની સન્મુખ થઈને એનું લક્ષ કરે છે. તે જીવમાં એટલે કે તેની પર્યાયમાં રાગાદિ ઉત્પન્ન થાય છે.
એ રાગાદિનું નિમિત્ત પામીને જૂના કર્મની સત્તા સિદ્ધ કરી, કર્મનો ઉદય સિદ્ધ કર્યો. કર્મના ઉદયમાં સ્વભાવથી વ્યુત થયેલો આત્મા તેમાં જોડાય છે અને રાગાદિ ઉત્પન્ન થાય છે, તે સિદ્ધ કર્યું. અને રાગના નિમિત્તે નવી પુણ્ય ને પાપ પ્રકૃતિનો બંધ પણ થાય છે એ વાત સિદ્ધ કરી. આવી સ્થિતિ હોવાના કાળે પણ કર્મમાં જે શુભાશુભભાવ નિમિત્ત થાય છે તેના સ્વભાવે આત્મા પરિણમતો નથી, થતો નથી, એ રૂપે થતો નથી. નિમિત્ત નૈમિત્તિક સંબંધના કાળે નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબધથી ભિન્ન છે.
કર્મના બંધમાં આત્મા નિમિત્ત થતો નથી. રાગ નિમિત્ત થાય છે. રાગ કેમ નિમિત્ત થાય છે ? કે જૂના કર્મના ઉદયમાં જોડાય છે. કર્મની સત્તા સિદ્ધ કરી-આ કરણાનુયોગ સિદ્ધ કરે છે કર્મની થીયરી. (૧) કર્મની સત્તા છે. (૨) કર્મ ઉદયમાં આવે છે. (૩) એમાં પરિણામ જોડાય છે. (૪) જોડાતા શુભાશુભભાવ થાય છે. (૫) શુભાશુભ ઉત્પન્ન થતા નવા કર્મનો બંધ થાય છે. આવી સ્થિતિના કાળે પણ શુભાશુભ ભાવ પ્રગટ થાય તે વખતે પણ તે તેના સ્વભાવે થતો નથી. ચેતન મટીને જડ થતો નથી.
ભલે સ્થિતિ વિશેષમાં થાય ગમે તેટલી, વિશેષમાં તો તમે ભૂતકાળમાં જુઓ તો વિશેષમાં એટલા પ્રકારના સ્વાંગ આવ્યા કે એ વિશેષના સ્વાંગકાળે પણ ભગવાન પોતાનો સ્વભાવ છોડતો નથી. નિજભાવને છોડે નહિ અને પરભાવરૂપે થાય નહિ. આસ્ત્રવરૂપે આત્મા થતો નથી. આસ્ત્રવમાં આત્મા આવતો નથી.
કર્મની સત્તા છે. કર્મ પુદ્ગલો સાથે એકરૂપ હોવા છતાં, હવે આમ દ્રવ્યથી લ્યે છે. કે દ્રવ્યના સ્વભાવની અપેક્ષાથી જોવામાં આવે તો, પર્યાયથી ન જોવામાં આવે અને તેના લુખ્ખા સ્વભાવથી જોવામાં આવે અનાદિ અનંત, જોવામાં આવે તો દુરંત કષાયચક્રના ઉદયની જે કર્મનો ઉદય આવે છે તે દુરંત છે. તેને ટાળવો બહુ મુશ્કેલ છે. તેનો અંત ઘડીકમાં ન આવે. એવો કર્મનો ઉદય આવે છે. કષાયચક્રના ઉદયની એ જડકર્મ લેવા અનેક પ્રકારનાં ચિત્ર વિચિત્ર ઉદય આવે છે. શાતા અશાતાના ઉદયની વિચિત્રતાના વશે આત્મા તેને વશ થઈ જાય છે. તેનો જ્ઞાતા રહેતો નથી. તે તેમાં જોડાઈ જાય છે. ઉદય રાગનો આવ્યો તો હું રાગી, ક્રોધનો ઉદય આવ્યો તો હું ક્રોધી. ક્રોધનો ઉદય આવે છે ખરેખર કર્મમાં, આત્મામાં થાય છે જ્ઞાન. ક્રોધ થાય છે જડ કર્મમાં ક્રોધ છે તે જડકર્મનો ભાવકર્મ છે.
જીવની પર્યાયમાંય ભાવકર્મ થતા નથી. ભાવકર્મ જીવ સંબંધી અને અજીવ સંબંધી બે પ્રકારે ભાવ કર્મ થાય છે. પણ પ્રથમ તો એ જે અનુભાગ બંધાણો છે, ક્રોધ, માન, માયા,
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |