Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૧૦
૧૨૭ ક્ષેત્રાવગાહ સંબંધ. પણ દૂધનું સામાન્ય ને દૂધનું વિશેષ ઈ બેના પ્રદેશ ભિન્ન છે. પાણીનું સામાન્ય ને પાણીનું વિશેષ ઈ બેનું ક્ષેત્ર ભિન્ન છે તો દૂધને પાણીનું ક્ષેત્ર એક ક્યાંથી થાય? એનું જ સામાન્ય ને એનું જ વિશેષ એ બે વચ્ચે ક્ષેત્ર ભેદ છે, દૂધ ને દૂધની અવસ્થા એને બેને ક્ષેત્ર ભેદ છે, તો દૂધ ને પાણી એને એક ક્ષેત્ર ક્યાંથી થાય? ન થાય.
કથન કરવામાં આવે છે કે એક જગાએ બે દ્રવ્ય છે, કથન કરવામાં આવે છે દૂધ ને પાણીની જેમ, દૃષ્ટાંત આપ્યો. તેમ આત્મા ને કર્મ એક ક્ષેત્રે છે, બંને આકાશના ક્ષેત્રે છે. આકાશના ક્ષેત્રે બે પદાર્થ છે. એ બે પદાર્થ આકાશના ક્ષેત્રે છે એટલે જુદા છે. આત્માના પ્રદેશમાં કર્મ હોય તો એક ક્ષેત્ર થઈ ગયું. એક ક્ષેત્ર સંબંધ જે કહ્યો. એ એક આકાશની જગ્યાએ જ્યાં આત્મા છે ત્યાં કર્મ છે એમ કહ્યું.
દૂધ ને પાણી એક વાસણમાં છે, એક વાસણના ક્ષેત્રમાં બેય છે. પણ બન્નેના ક્ષેત્ર અંદર જુદા છે. વાસણમાં દૂધ ને પાણી છે, તેમ આકાશના ક્ષેત્રમાં આત્મા ને કર્મ છે. આત્માના ક્ષેત્રમાં કર્મ નથી. આકાશના ક્ષેત્રમાં જીવ પણ છે ને પરમાણું પણ છે, બસ એટલું જ છે. બેય વચ્ચે એટલી જુદાઈ છે. અત્યંત અભાવ છે. આકાશના ક્ષેત્ર તો છ એ દ્રવ્ય છે. આકાશના ક્ષેત્રે બેય છે એટલે આકાશના ક્ષેત્રે બેય હોવાથી ઉપચારથી બેય વચ્ચે એક ક્ષેત્રાવગાહ સંબંધ છે એમ કહેવાય છે. એક ક્ષેત્રાવગાહ સંબંધ કહ્યો એટલે બેય એક થઈ ગયા ને આત્માના પ્રદેશમાં ઘુસી ગયા કર્મ એમ નથી.
હા. બહુ તાણીને ખેંચીને કહો, તો વિશેષ રાગની પર્યાયના પ્રદેશ અને કર્મની પર્યાયના પ્રદેશ એકક્ષેત્રાવગાહ કહો એ પણ તાદામ્ય સંબંધ નથી. સંયોગ સંબધ છે. પર્યાયની સાથે કર્મનો સંયોગ સંબંધ છે. અને ઉત્પાદની સાથે રાગનો સંયોગ સંબંધ છે. (શ્રોતા :- ધ્રુવની સાથે ઉત્પાદનો સંયોગ સંબંધ છે) ધ્રુવ પરમાત્મા તો એવો ને એવો જુદો ને જુદો જ છે, અન્વયરૂપે, એ તો પરિણામને અડતો નથી. અબદ્ધ છે મુકત છે ત્રણેકાળ. પરિપૂર્ણ પરમાત્મા નિત્ય શુદ્ધ છે. અનાદિ અનંત કહ્યું ને એમાં ફેરફાર ન થાય કાંઈ. પરિણામમાં ફેરફાર થાય પણ દ્રવ્યમાં ફેરફાર ન થાય.
એકરૂપ આત્મા અનાદિ અનંત શુદ્ધ, પરિણામ માત્રથી જુદો છે તે હું છું. બસ, એટલું જ છે, બીજું કાંઈ શીખવાનું નથી. આ શીખવાનું છે.
કર્મ પુદ્ગલો સાથે એકરૂપ હોવા છતાં એટલે કર્મનો સંબંધ સિદ્ધ કર્યો, સંસાર અવસ્થા સિદ્ધ કરી. સંસાર સિદ્ધ કરે ત્યારે કર્મનો સંબંધ હોય ત્યારે સંસાર સિદ્ધ થાય. તો હવે કર્મનો સંબંધ થયો છે અનાદિથી, કર્મ સત્તામાં છે. તે ખરવા વખતે ઉદયમાં આવે છે. જ્યારે તે ખરવાનો કાળ થાય છે ત્યારે અજ્ઞાની જીવતેમાં જોડાય જાય છે. અજ્ઞાની જીવ એટલે તેની
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |