Page Text
________________
૧ ૨૧
પ્રવચન નં. ૧૦
આ બાહ્ય પદાર્થ તો આત્માથી ભિન્ન છે એ તો સૌ કોઈ કહે. અન્યમતિ પણ કહે, પણ સમર્થ આચાર્ય જ્યારે પાકે છે ત્યારે કોઈ ઊંડાણની વાત કહી દે છે, કે આ પરિણામ પ્રગટ થાય છે અને નાશ થાય છે, તેનાથી આ આત્મા વિભક્ત નામ ત્રણે કાળ જુદો છે. એવા પરિણામથી ભિન્ન આત્માને તું લક્ષમાં લઈ અને આ જ હું છું એમ અનુભવ કરી ને શ્રદ્ધામાં લે તો તને સમ્યગ્દર્શન થશે.
પહેલાં બીજી ગાથામાં એકત્વ નિશ્ચયની વાત કરી'તી પછી એકત્વ વિભક્તની વાત કરી. એત્વ નિશ્ચયમાં દ્રવ્ય ગુણ પર્યાયની સાતેય પ્રકારે એ એક પદાર્થ છે, એમ કહ્યું.
એકત્વ નિશ્ચયગત સમય સર્વત્ર સુંદર લોકમાં', આવું દ્રવ્ય ગુણ પર્યાયનું એકપણું સર્વત્ર લોકમાં સુંદર છે, પણ એને પરની સાથે સંબંધ થઈને વિસંવાદ ઊભો થયો, એટલે સ્વ સમય અને પર સમય એવા બે ભેદ પ્રગટ થઈ ગયા.
કહે છે કે આવા એક પદાર્થમાં આવા બે (સમય) ભેદ કેમ હોઈ શકે ? અમને તો આશ્ચર્ય થાય છે. એવા ભેદ સ્વસમય ને પરસમય એવા બે ભેદ હોઈ શકે નહીં, એમ સામાન્ય પ્રમાણના દ્રવ્યથી પ્રતિપાદન કર્યું છે. અને વિશેષ તેનો નિષેધ કરી નાખ્યો. પછી એ જ એત્વ નિશ્ચય કહ્યું, એમાંથી ને એમાંથી એકત્વ વિભક્ત કાઢે છે. એકત્વ નિશ્ચય તે પ્રમાણનું દ્રવ્ય છે તે પ્રમાણના દ્રવ્યમાં પણ રાગ દ્વેષ મોહ નથી. આ સામાન્ય પ્રમાણની વાત ચાલે છે. આગમ પ્રમાણ ને અધ્યાત્મ પ્રમાણની વાત નથી તે વાત જુદી છે. પણ સામાન્ય પ્રમાણ જે અનાદિ અનંત ઉત્પાદવ્યયધુવયુક્તસતુ, ગુણપર્યાયવદ્રવ્યમ અને ક્રમ ને અક્રમ
સ્વરૂપ આત્માનું સાત પ્રકારે છે. એમાં ક્યાંય રાગને યાદ કર્યો નથી. બીજી ગાથામાં એકત્વ નિશ્ચય એટલે નિશ્ચયથી પદાર્થ એકરૂપે છે. એ એકત્વ કે નિશ્ચય શબ્દ કહ્યો એ સર્વત્ર સુંદર લોકમાં છે, તે એકત્વ છે તેમાં સ્વસમય કે પરસમય નથી.
એવું એક સામાન્ય પ્રમાણ, એ સામાન્ય પ્રમાણની વાત કર્યા પછી, હવે એ સામાન્ય પ્રમાણ એકત્વ નિશ્ચયમાંથી એત્વ વિભક્ત કાઢે છે. જે ઉત્પાદ વ્યયથી સહિત હોવા છતાં ઉત્પાદ વ્યયથી રહિત અને અનંત ગુણથી સહિત એવા શુદ્ધાત્માની વાત વિભક્ત કહીશ ત્યારે એમાંથી પ્રશ્ન ઉઠ્યો એકત્વ વિભક્ત આત્માની વાત આપ કહેવા માંગો છો. પાંચમી ગાથામાં એકત્વ-વિભક્ત શબ્દ આવ્યો ત્યાં સુધી એકત્વ નિશ્ચયની વાત હતી. એકત્વ વિભક્ત શબ્દ આવ્યો એટલે શિષ્યના મુખમાં પ્રશ્ન મૂક્યો. કે એકત્વ વિભક્ત એવા શુદ્ધાત્માની વાત જ આપ શું કહેવા માંગો છો? કે જે મેં અનંતકાળથી જાણ્યું નથી મારે શુદ્ધાત્મા જાણવો છે અને એમાં બીજો પ્રશ્ન સામેલ કરી મૂક્યો કે એવો શુદ્ધાત્મા કેવો છે? અને તેનો અનુભવ કેમ થાય ? એવા બે પ્રશ્ન શિષ્યના મુખમાં મૂકી અને સમયસારની
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |