Page Text
________________
42
પ્રારબ્ધ આપેલા ભોગો ભોગવીને અંતે સર્વોત્તમ-પુરુષાર્થને (મોક્ષને પ્રાપ્ત થાય છે.
જ્ઞાની પુરુષ,વ્યવહાર ની દ્રષ્ટિએ સઘળાં કર્યો કરતો હોવા છતાં,પણ પરમ-અર્થ (પરમાર્થ) ની દ્રષ્ટિએ કશું કાર્ય કરતો નથી.એ પુરુષ કોઈ સમયે,જોઈતાં,બધાં કર્યો કરે છે અને કોઈ સમયે કોઈ પણ જાતનો પ્રતિબંધ નહિ રાખતાં,ભોગ ભોગવવાના કૌતુકવાળા પોતાના નિર્મળ પણ ચપળ એવા) મનને, વિનોદ (આનંદ) કરાવવા માટે,ભારે મોજ-શોખમાં પણ પડે છે.પણ,તેમ છતાં તે બ્રહ્માનંદમાં જ મસ્ત રહે છે.
લાંબા કાળ સુધી મમુક્ષુઓ ની આશાઓને પૂરનારો,અને બ્રહ્મ-ભાવની સંપત્તિ થી મનોહર થયેલો. એ જીવનમુક્ત પૂર્ણિમાના ચંદ્રની જેમ શોભે છે. જેમ સદાશિવ (શંકર) ના ગળામાં જે ઝેર છે તે સદાશિવ ને કલંકિત નથી કરતું પણ તેમણે શોભા આપે છે, તેમ,જ્ઞાની,ભોગોનું સેવન કરે-તો પણ તે ભોગો જ્ઞાની ને કલંકિત કરતા નથી,પણ ઉલટાના તેને શોભા આપે છે. ભોગ પણ જો "ભોગનું સ્વરૂપ" સમજીને ભોગવવામાં આવે તો-સંતોષ જ આપે છે.
જેમ,વટેમાર્ગ લોકો માર્ગ માં પોતાની મેળે જ આવતાં,ગામોને આસક્તિ રાખ્યા વગર જ જુએ છે, તેમ,જ્ઞાની પુરુષો પોતાની મેળે જ પ્રાપ્ત થયેલી વ્યવહાર સંબંધી ક્રિયાઓને આસક્તિ રાખ્યા વિના જોયા કરે છે. જ્ઞાની પુરુષ,પ્રારબ્ધ થી પ્રાપ્ત થયેલા વિષય નો કદી પણ ત્યાગ કરતો નથી તો-પ્રાપ્ત નહિ થયેલા વિષયને કદી પણ યત્નપૂર્વક મેળવતો પણ નથી.તે તો સદાય ને માટે,"સંપૂર્ણપણા" થી જ રહે છે. જેમની (જે વિષયો ની) ચિંતા કરવામાં આવતી નથી પણ ઉપેક્ષા જ કરવામાં આવે છે, એવા ચપળ વિષયો,જ્ઞાની ને કંપાયમાન કરી શકતા નથી.
જેના સઘળા સદેહો અને સઘળાં કૌતુકો-નાશ પામી ગાયા છે, અને જેના સ્થૂળ-સૂક્ષ્મ દેહ,વાસનાથી રહિત થવાને લીધે ક્ષીણ થઇ ગયા હોય છે તેવા જ્ઞાની પુરુષો ચક્રવર્તી રાજાની જેમ શોભે છે. સંપૂર્ણ,અપાર અને અનંત જ્ઞાની પોતે પોતાનાં માતો નથી અને પોતે પોતામાં જ વિલાસ કરે છે. જેમ.ડાહ્યો મનુષ્ય ઘેલા ગાંડા) ઓને જોઈને હસે છે તેમ,શાંત ચિત્ત-વાળો ધીર પુરુષ,ભોગ ની લાલચ થી કંગાળ-પણું કરતા,દીન મનુષ્યોને તથા દીન ઈન્દ્રિયોને જોઈને હસે છે. જેમ,એકે તજી દીધેલી સ્ત્રી નું ગ્રહણ કરવા ઇચ્છનારની બીજા માણસો હાંસી કરે છે, તેમ,પોતે તજી દીધેલા ભોગનું ગ્રહણ કરવા ઇચ્છનારી ઇન્દ્રિયોની--જ્ઞાની પુરુષ હાંસી કરે છે.
હે, રામ,જેમ મોટા હાથીને અંકુશ થી વશ કરવામાં આવે છે, તેમ, આત્મા ના સુખ નો ત્યાગ કરતા અને વિષયોમાં દોડતા-મન ને "વિચાર" થી વશ કરવું જોઈએ. તૃષ્ણા (ઈચ્છા) મન ની વૃત્તિ ને ભોગોમાં ગતિ આપે છે, તેને પ્રથમ થી જ હણી નાખવી જોઈએ,
જેમ,જેને બહુ પીડવામાં આવ્યો ન હોય, તેને બહુ માન આપીએ તો "તે માન ઘણું છે" એવું સમજે નહિ, તેમ,મન નો નિગ્રહ કર્યા વિના જો મન ને રાજી રાખવાનો પ્રયત્ન કરીએ તો તે તૃપ્ત થાય નહિ,એટલે જ, જેમ,ગ્રીષ્મઋતુથી બહુ તપેલા ચોખાના છોડને થોડુંક પાણી મળે તો તે તેને અમૃત જેવું લાગે છે, તેમ,મન ને માર માર્યા પછી તેને જો થોડુંક રાજી કરવામાં આવે તો-તેટલાથી પણ તે સંતોષ માને છે. જેમ,જે નદીઓ જળ થી પરિપૂર્ણ હોય તેમાં વરસાદ થી થોડુંક પુર ચડે તો કંઈ જણાતું નથી, તેમ,જો,મન ને બહુ ભોગોથી રાજી રાખ્યું હોય તો પછી તેને આપવામાં આવેલું થોડુંક સુખ તેને બહુ સંતોષ-કારક થતું નથી.એટલા માટે પ્રથમ સારી પેઠે મનનો નિગ્રહ કરીને બાદમાં તેને થોડુંક સુખ આપવું. એટલે તે થોડામાં "સંતોષ" માની ને સ્થિર થઈને રહે.
જેમ,સમુદ્ર,એ આખા જગતને બોળી (ડૂબાવી) દે એટલા પાણી થી ભરપુર છે તેમ છતાં,નદીઓ ના પાણી ને પોતાની અંદર લીધા કરે છે તેમ મન ઘણા વૈભવથી પરિપૂર્ણ છે, તેમ છતાં,બીજાં સુખ ની લાલચ રાખે તેવું છે.
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |